ÇANAKKALE SAVAŞLARI
 

 

 

Çanakkale Savaşları’nın yaşandığı Kumkale beldesindeki alan ve Gelibolu Yarımadası, UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne alındı. Kriterlerin yerine getirilmesi durumunda asıl listeye girecek.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, bu yıl UNESCO'ya 13 dosyayla başvurdu. Dünya Mirası Merkezi'nce yapılan değerlendirme sonucunda hepsi kabul edildi. Bunlar arasında Çanakkale ve Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı da bulunuyor.
Anadolu tarafında sadece Kumkale’deki bölge listeye girerken Rumeli tarafında milli parkın tamamı dahil edildi. Çanakkale’deki bu alanların, bu yıl 100. yılı dolayısıyla 1. Dünya Savaşı alanlarının korunması görüşü üzerine kabul edildiği öğrenildi.
Çanakkale Deniz ve Kara muharebelerinin yapıldığı yerler, Gelibolu Yarımadası içinde. Ayrıca batık gemiler, toplar, siperler, kaleler, burçlar ve savaşla ilgili yüzlerce başka kalıntıdan oluşan geniş bir yelpazenin yanısıra 60 bini aşan Türk şehidi, 250 bini aşan Avustralya, Yeni Zelanda, İngiliz ve Fransız askerlerinin mezarları ve anıtları yer alıyor.
33 bin hektarlık alan, 1973 yılında Birleşmiş Milletler Milli Parklar ve Koruma Alanları listesine girmişti. Muharebe alanları, savaş mezarları, anıtlar ve savaşla ilgili kalıntılar, tarihî sit alanı ve kültürel varlık olarak tescil edildi.
 

Çanakkale Deniz Zaferi'nin kazanılmasında önemli işlevi bulunan Nusret Mayın Gemisi ile Türk topçusunun başarılı atışları sayesinde savaşlar sırasında batan İtilaf Kuvvetlerinin bazı gemilere ait orijinal parçalar, aslına sadık kalınarak yeniden yapılan TCG Nusret Gemisi'nin salonunda ziyaretçilere o günleri adeta yeniden yaşatıyor.
Çanakkale Deniz Savaşları'nda, 7-8 Mart 1915'te Karanlık Liman'a döktüğü sahile paralel 26 mayınla 18 Mart 1915 Deniz Zaferi'nin kazanılmasında büyük rol oynayan, 1955'e kadar kesintili olarak Türk Donanmasına hizmet verdikten sonra görevden ayrılan, 1962'de sivil bahriyeye satılan 1990 yılında ise Mersin Limanı'nda batan "Kahraman Nusret"in yerini, Gölcük Tersanesi Komutanlığı'nda aslına sadık kalınarak inşa edilen TCG Nusret Gemisi aldı.
Ziyaretçilerini, Çanakkale Deniz Müzesi'nde özel olarak oluşturulan iskelede ağırlayan geminin salonlarında sergilenen, 100 yıl önceki savaşta batırılan Ocean, Irresistible, Saphir gemileri ile İngiliz E-15 denizaltısına ait orijinal parçalar ziyaretçileri adeta o günkü kanlı muharebelere götürüyor.
Camekanlar içinde sergilenen malzemeler arasında torpido kovanı gösterge etiketi, Irresistible'ın valf kapağı etiketi, Ocean'ın torpido doldurucu etiketi, Saphir'e ait metal etiketler, E-15'in işaret flamaları, Turquoise denizaltısında görev yapan Fransız subayın şapkası ile ölçü aletleri dikkati çekiyor.
Çanakkale Deniz Müzesi Komutanlığı envanterinde kayıtlı olan ve yıllar önce dalgıçlık marifetiyle su altından çıkarılan malzemeler, pirinç yapıları sayesinde bugüne kadar sağlam olarak kaldı.
Gemide, Çanakkale Deniz Harekatı'nda büyük etkisi bulunan, mayınların nereye döküleceğine karar veren kişi olan dönemin Mayın Grup Komutanı Binbaşı Nazmi Bey'e ait Deniz Harp Okulu diploması, üsteğmenliğe terfisini gösteren meclis onay ve kaptanlık belgesi ile gümüş üstün madalyasının beratı ziyaretçilerden ilgi görüyor.
Kıdemli Yüzbaşı Tophaneli İsmail Hakkı Bey komutasındaki Nusret Mayın Gemisi, 8 Mart 1915'te saat 05.30'da Nara'dan hareketle seyre başladı.
Mayın hatlarını başarıyla geçen gemi, dumansız bir seyirle saat 07.00'ye doğru Erenköy bölgesindeki Karanlık Liman'a ulaştı. Saat 07.10'da geri dönüşe geçilirken her biri 80 kilogram şarjlı 26 mayın, poyraz-lodos istikametinde, yüzer metre aralık ve 4-5 metre derinlikte döşendi. Böylece Çanakkale Boğazı'nda 11'inci mayın hattının tesisi tamamlandı.
Savaşlar sırasında mayınların dökülmesi, Çanakkale Mayın Grup Komutanı Binbaşı Nazmi Bey'in orijinali Çanakkale Deniz Müzesi'ndeki "Nazmi Bey ve Nusret Odası"nda sergilenen, "Çanakkale Deniz Savaşları" adlı 4 defterden oluşan kendi el yazması hatıratında şöyle anlatılıyor:
"23 Şubat 1331 (8 Mart 1915): Alınan emir üzerine öğleden önce saat 05.30'da Nusret vapuruyla akıntı üzerinde ve Paleo Kastro'dan başlayarak, Erenköy hizasında bitmek üzere 26 karbonik mayınla hat oluşturulmuş ve yerleştirilmiştir. Düşman görmemiştir. Mayınların aralıkları 100-150 metre, su yüzeyinden derinlikleri 4,5 metredir. Düşman, istihkamları hafif şekilde bombardıman etmiştir."
Nusret Mayın Gemisi'nin orijinali 1912 yılında Almanya Kiel'de inşa edilerek 1913'te Osmanlı Donanmasına katıldı.
Gemi, Çanakkale Deniz Savaşları'nda 7-8 Mart 1915'te Karanlık Liman'a döktüğü sahile paralel 26 mayınla 18 Mart 1915 Deniz Zaferi'nin kazanılmasında büyük rol oynadı. Kesintili olarak 1955'e kadar Türk Donanmasına hizmet verdikten sonra görevden ayrılan gemi, 1962'de sivil bahriyeye satıldı, 1990 yılında ise Mersin Limanı'nda battı.
İstanbul'da, 1982'de Taşkızak Tersanesi Komutanlığı'nda inşa edilen Nusret Mayın Gemisi'nin 1/1 ölçülerinde olanı, Çimenlik Parkı'nda özel inşa edilen platformda sergileniyordu. Geminin girişinde
plan ve fotoğraflarla Nusret'in öyküsü anlatılırken alt güvertede ise Çanakkale Deniz Savaşı'nın tarihi seyri, panolar ve dijital sunuyla ziyaretçilere aktarılıyordu.
Gemide ayrıca döneme ait orijinal objeler, Çanakkale Boğazı Mayın Grup Komutanı Nazmi Bey'e ait beratlar, Çanakkale Savaşları ile ilgili Osmanlıca ve Latin harfleriyle yayımlanmış gazeteler sergileniyordu.
Bu eski maket gemi kaldırılarak 18 Mart 2011'de ziyarete açılan "TCG Nusret" ile tarihe saygı projesi gerçekleştirildi ve kahraman gemi ait olduğu sularda hizmet vermeye başladı.
 
Kültür ve Turizm Bakanı Ömer Çelik, Gelibolu Yarımadası’nda yeni ve önemli çalışmaların planlaması içinde olduklarını belirterek, “Bundan sonra Çanakkale'deki çalışmalarımıza yeni bir yaklaşım tarzıyla hazırladığımız bu kanun tasarısıyla kurulması öngörülen Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı ile yön ve şekil vereceğiz” dedi.
Kültür ve Turizm Bakanı Ömer Çelik, Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı Kurulması Hakkındaki Kanun Tasarısı ile ilgili TBMM Milli Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Komisyonu'nda bilgi verdi.
2015 yılının Çanakkale Deniz Savaşları Zaferi'nin 100. yıl dönümü olduğunu hatırlatan Çelik, bu nedenle daha kapsamlı anma törenleri ve etkinlikler gerçekleştirileceğini kaydetti. Anma törenlerine geçen yıl 29, bu yıl ise 34 ülke temsilcisinin katıldığını belirten Çelik, "Dost düşman herkese çok şey anlatan ve halen de anlatmaya devam eden Çanakkale Savaşları'nın yılda bir kez yapılan tören ve etkinliklerle hatırlanmasını yeterli bulmuyoruz.
Anma törenleri gibi dönemsel etkinliklerin kalıcı bir etki bıraktığını söylemek zordur. Bu amaçla Çanakkale Savaşları'nın geçtiği Gelibolu Yarımadası'nda sadece 100. yıl anma törenleriyle sınırlı kalmadan sürekli görev yapacak, hizmet verecek bir yapılanmaya gitmek ve bu doğrultuda yeni bir yapı kurmak ertelenemez hale gelmiştir. Bu çerçevede Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı Kurulması Hakkındaki Kanun Tasarısı'nı hazırladık" dedi.
Bakan Çelik, "Bundan sonra Çanakkale'deki çalışmalarımıza yeni bir yaklaşım tarzıyla hazırladığımız bu kanun tasarısıyla kurulması öngörülen Çanakkale Savaşları Gelibolu Tarihi Alan Başkanlığı ile yön ve şekil vereceğiz. Yeni yaklaşım ve bakış açısı ile kastımız bütünsel bir bakışla tarihi alanda yapılacakları planlamak, projelendirmek ve uygulamaktır. Bu kapsamda öncelikle tarihi alanın savaş dönemindeki aslına uygun şekilde planlaması yapılacaktır.
Siper, mevzi, cephe, şehitlik, sahra hastanesi gibi tüm savaş alanları gün yüzüne çıkarılacak, restore edilecek ve yaşanan olayları da yansıtacak şekilde yapılandırılacak bir anlamda her alan ve her mekan kendi hikayesini kendisi anlatacaktır. Bu yıl çalışmaları tamamlayacak nitelikte müze, sergi alanı gibi kültürel mekanlar yapılacak.
Çanakkale Savaşları'nın ruhunu yansıtacak, gezdiğimiz şehitliklerdeki şehitlerin hangi amaçlar doğrultusunda can verdiğini anlatacak sinema, animasyon, belgesel, CD, müzik, drama, kitap ve benzeri görsel ve işitsel eser ve canlandırmalar üretilecektir. Sonuçta tarihi alan bir açık hava müzesi olarak düzenlenecek ve ziyaretçilerin hizmetine sunulacaktır. Örneğin bu çalışma tamamlandığında siper ve mevzilerin içinde gezebilecek, gezerken bulgur çorbası için askerlerle oturacak ve hikayelerini onlardan dinleyebilecek, en son teknolojiyle hazırlanmış çok boyutlu animasyonlarla çıkarma ve çarpışmaları bizzat içindeymiş gibi izleyebileceğiz" şeklinde konuştu.
Ak Parti Çanakkale Milletvekili Mehmet Daniş de, son dönemde tarihi bölgede önemli çalışmalar yapıldığını ve tarihi dokunun yaşatılmasına katkı sunulduğunu kaydetti. Çanakkale'nin tarihi dokusu dolayısıyla yoğun ilgi gördüğünü, Çanakkale Deniz Zaferi'nin 100. yılı olan 2015 yılında ise çok daha yoğun bir ilgi beklediklerini, bu nedenle gerekli düzenlemelerin hızla hayata geçirilmesi gerektiğini belirtti.
 

Çanakkale Valiliğinin, binden fazla kurum ve kuruluşa gönderdiği mektupta, gelecek yıl için proje önerileri ve çalışmalara katkılarının beklendiği duyuruldu Vali Çınar: "100'üncü yılın, önemli bir sene olduğunu belirttiğimiz mektupta, 2015 ile ilgili her türlü görüş, öneri ve yeni projeler beklediğimizi ilettik" "Şunu da belirttik; yeni bir proje yapılabilir, hayal gücü ve kabiliyete kalmış.
Çanakkale Valiliğince bini aşkın kurum ve kuruluşa gönderilen mektupta, Çanakkale Savaşları'nın 100'üncü yılına rastlayan 2015'te gerçekleştirilmek üzere projeler yapılması ve planlanan çalışmalara katkı verilmesi çağrısında bulunuldu.
Vali Ahmet Çınar, yaptığı açıklamada, Çanakkale Savaşları'nın 100'üncü yılı etkinliklerinin gerçekleştirileceği 2015 yılı için görüştükleri diğer ülkelerin yetkililerinin çok iyi hazırlandığını söyledi.
Çanakkale Savaşları ile ilgili bir koordinasyon merkezi oluşturduklarını ve temaslar kurduklarını belirten Çınar, interaktif teknikleri de kullanıp savaşları insanların hafızalarında iz bırakacak şekilde anlatacak bir savaş müzesi kurmak istediklerini dile getirdi. Yazdıkları mektubu binden fazla sayıda çoğaltıp Türkiye'deki belediyeler, üniversiteler, meslek örgütleri ve etkili büyük sivil toplum kuruluşlarına gönderdiklerini bildiren Çınar, şöyle devam etti:
"Çanakkale, bütün milletin kahramanlık destanı yazdığı, Türkiye'nin yeniden var oluşunun başladığı bir coğrafya. 100'üncü yılın, önemli bir sene olduğunu belirttiğimiz mektupta, 2015 ile ilgili her türlü görüş, öneri ve yeni projeler beklediğimizi ilettik. Şunu da belirttik; yeni bir proje yapılabilir, hayal gücü ve kabiliyete kalmış. Var olan büyük bazı projelere destek de verilebilir. Dünyada önemli şehirlerde yaşanan önemli savaşlarla ilgili savaş müzeleri var. Müzecilik de bir konsept. Her geçen gün gelişen teknoloji ve tecrübeyle her yeni yapılan, bir öncekine göre daha güzel dizayn edilerek geliştiriliyor. Yeryüzünün en büyük, en etkili savaşlarından biri Çanakkale Savaşları ama bir savaş müzemiz hali hazırda yok."
"İnşallah Türkiye olarak yüzümüzün akıyla bu işten çıkacağız"
Çınar, Çanakkale Savaşları ile alakalı birçok tarihi eserin, sandıklarda bekletildiğini ya da irili ufaklı koleksiyonerlerde yer aldığını söyledi. Bunların bir bölümünün, pazara düşmüş gibi alım satımı yapılır hale getirildiğini aktaran Çınar, şunları kaydetti:
"Belki savaşlarla ilgili eserlerden yurt dışına çıkarılanlar var. Bütün değerleri bir arada toplayıp ülkemizin, dünyanın insanlarına hem tarihimizi anlatıp anlama hem de tarih bilinci oluşturma, tarihi kıymetleri görme anlamında sergilemek istiyoruz. Aynı zamanda normal sergileme şeklindeki müzecilikle birlikte interaktif teknikleri de kullanıp savaşı insanların hafızlarında iz bırakacak şekilde anlatacak bir savaş müzesi oluşturmak istiyoruz."
Çınar, ilgili kesimler, birimler ve kurumların, projelere destek olmak istemesi halinde bunu da kabul edebileceklerini belirtti.
Bir ajans kurulmasının da söz konusu olduğuna işaret eden Çınar, "Bize düşeni zaman kaybetmeme adına yapıyoruz. Ajans kurulduğunda daha büyük fotoğraflar ortaya çıkacak. İnşallah Türkiye olarak yüzümüzün akıyla bu işten çıkacağız" diye konuştu.
 

 ÇANAKKALE SAVAŞLARI

GELİBOLU

YARIMADASI

TARİHİ MİLLİ PARKI

GELİBOLU

PENINSULA HISTORİCAL

NATIONAL  PARK

Doğal ve kültürel değerleri yanısıra dünya savaş tarihi açısından büyük önem taşıyan ve Mustafa Kemal  komutasındaki Türk ordu birliklerinin dünyayı şaşırtan cesaret ve kahramanlıklarının sergilendiği Çanakkale  Savaşlarının izlerini ve anılarını korumak amacıyla 1973 yılında Milli Park ilan edilmiştir.
Gelibolu Yarımadası Tarihi Milli Parkı, ilimizin en önemli gezi yerlerinden birisidir. Parkın kara sınırlarını Gelibolu Yarımadası'nın Saroz Körfezindeki Ece Limanı ile Çanakkale Boğazında yer alan Akbaş İskelesi  arasında çizelecek bir hat oluşturur. Seddülhabir Köyü çevresindeki Tekke ve Hisarlık Burunları, Ertuğrul, Morto, İkiz koyları, Alçıtepe, Kerevizdere,  Zığındere ile kuzeydoğuda yer alan Arıburnu, Conkbayırı, Kocaçimen, Kanlısırt, Anafartalar ve Suvla koyları,  savaşın cereyan ettiği başlıca alanlardır. Çanakkale Savaşları sırasında büyük cesaret göstererek şehit olan  birlikler ve şahıslar adına bugün Gelibolu Yarımadasında çok sayıda şehitlik vardır.
Her biri ayrı bir kahramanlık  örneği olan bu şehitliklerin en önemlisi Morto Koyu'nda, Hisarlık tepe üzerinde tüm şehitlerimizin anısına dikilen  ÇANAKKALE ŞEHİTLER ABİDESİ'dir. Gelibolu Yarımadası üzerinde, Çanakkale Savaşlarında hayatlarını kaybeden yabancı askerler için de anıt ve mezarlıklar vardır. 

 

 

 

ÇANAKKALE SAVAŞLARI
Çanakkale Savaşları, Birinci Dünya Savaşı içinde, tarihin en kanlı bölümü olarak bilinir. Türk'ün sayısız zafer, şan  ve şerefle dolu tarihinin en parlak sayfasıdır. I.Dünya savaşı'ndan kısa bir süre önce, 1911-1942 yıllarında Osmanlı  Devleti son Afrika topraklarını İtalya'ya kaptırmış, 1912-1913 Balkan Hezimeti ise, Rumeli'deki son Türk  hakimiyetini silip süpürmüştür. Bulgar Ordularının İstanbul kapılarını zorlaması, 500 yıldır Türk olan Rumeli'nin  kaybı, İstanbul ve boğazların güvenliğinin tehlikeye girmesi, o zamanın devlet adamlarında siyasi yalnızlığımızın tabii bir sonucu olarak değerlendirilmiştir.
Dolayısıyla I. Dünya Savaşı'na rastlayan günlerde Osmanlı devleti  yalnızlıktan ve emniyetsizlikten kurtulmak fakat, Balkan savaşının kötü hatıralarının tesiri altında kalan her iki blokta Türk ittifakını küçümsemişler ve bu ittifakın kendileri için bir yük olmasından endişe etmişlerdi. Ancak, Alman İmparatoru, her iki blok arasındaki savaşta, Osmanlı devletinin hiç değilse bir kısım düşman kuvvetini meşgul  edebileceği gerekçesiyle müdahale etmiştir.
Bu suretle Osmanlı devleti, kaderini alelacele, 2 Ağustos 1914'te  "Üçlü ittifak'a bağlamıştır. İşte Çanakkale Zaferini yaratan kuvvet. 1914 yazında küçümsenen değeri hakkında yanlış teşhis konan bu TÜRK ORDUSU'dur. Avrupa'da savaş bütün şiddetiyle sürerken, hareket harbinin yerini siper harbi almıştır. Bu cephede yarma yapmak ve kesin sonuç almak son derece zorlanmıştır. Halbuki "üçlü   itilaf"ın askere gücü günden güne artmaktadır.
Bu güç , hareket savaşına müsait başka savaş alanlarında  kullanılmalıdır. İngiltere Başkanı Lloyd GEORGE ve Bahriye Nazırı CHARCHILL bu görüşü benimsemişlerdir. Çanakkale Savaşları, işte bu görüşü benimseyenlerin esiridir.
Hareket sahası olarak Gelibolu Yarımadası'nın   seçilmesi, bu bölgenin jeopolitik bakımdan çok büyük öneme sahip olmasındandır. Boğazlar, Güney Rusya ve bütün karadeniz kıyılarının açık denizlere olan tek çıkış noktasıdır. Harp halinde bu geçidin kapanması, Rusya içih hayati önem taşımaktadır. Zira, Rusya'nın insan ve hammadde kaynakları zengin, fakat sanayi ve mali imkanları sınırlıdır. Bunun için uzun ve sürekli bir savaşın gerektirdiği silah, cephane ve malzeme ikmalini temin  edemeyecek durumdadır.
Bu durumda boğazlar doğu cephesinin en müsait ve hayati menzul hattını teşkil etmektedir. Bu geçidin açılmasıyla Rusya'yı takviye edecek, batı cephesinin yükünü hafifletecek, dolayısıyla savaşı kısaltacaktır. Osmanlı devletinin savaş dışı edilmesiyle, muhtemelen Balkan devletleri ve İtalya "itilaf"  devletleri yanında savaşa katılacaklardı.
O zaman İngiliz Bahriye Nazırı olan CHURCHILL'in ısrarla üzerinde durduğu bu fikirlere önceleri pek itibar edilmemiştir. Ancak 1914 Aralık ayında başlayan Türk Sarıkamış harekatı  üzerine telaşlanan; çok zor durumda kalan hiç değilse bir kısım Türk kuvvetlerinin başka Cephelere çekilmesini isteyen Rusya'nın yükünü azaltmak için, Çanakkale seferine karar verilmiş, fakat kesin neticeyi batı cephesinde arayanları darıltmamak amacıyla önce sadece donanmayla ve zorla Çanakkale Boğazı geçilmeye çalışılmıştır.

18 Mart 1915'te yaklaşık bir aydır sürekli olarak bombaladığı boğazın her iki tarafındaki Türk tabyalarının artık sustuğunu varsayan 12 zırhlı, 18 muhrip, 7 mayın tarama gemisi, çeşitli nakliye destek gemisi ve uçak    gemilerinden meydana gelen I. Dünya savaşının en büyük ve en modern donanması, boğazı geçme girişiminde  bulunmuştur. Ancak ehliyetli ellerde sevk ve idare edilen kahraman Türk askerinin hayatını hiçe sayarak kanını fedakarca akıtması sayesinde dünyanın en modern silah ve teçhizatıyla donatılmış düşman donanması, 7 modern  savaş gemisini ve binlerce askerini, kaybederek geri çekilmek zorunda kalmıştır. Zira, Mehmetçik, düşmanı denizden bir adım bile geçirmemeye yemin etmiştir.
Anadolu bozkırının o güne kadar deniz görmemiş çocukları, sanki kırk yıldır denizlerde savaşıp da pişmiş kişilere özgü beceriyle zırhlı düşman gemilerine geçiş  hakkı tanımamıştır.
Bunun üzerine 25 Nisan ve 6 Ağustos 1915 tarihleri arasında düşman kara kuvvetleri Gelibolu Yarımdasına çıkarılmış olup, çıkarma şöyle özetlenebilir. Asıl kuvvetler Gelibolu Yarımadasının güney ucuna iki ayrı  noktadan çıkacak ve boğazları kontrol eden tepeleri alacak, bunu başarmak için, iki tümenden oluşan bir Anzac (Avustralya ve Yeni Zelanda) Kolordusu Kabatepe bölgesine çıkacak ve iki ingiliz ve bir Fransız tümeni ile bir Hint tugayından oluşan kuvvet, Seddülbahir bölgesini ele geçirecektir. Aynı anda bir aldatmaca olarak, boğazın güneyinde Kumkale bölgesinde ikinci bir çıkarma yapılacak ve bazı donanma birlikleri orada da çıkarma olacağı izlenimi vermek üzere Saroz körfezine doğru seyredecektir. Fakat, kahraman TÜRK askerinin hayatını  hiçe sayarak kahramanca döğüşmesi TÜRK komutanlarının ve bilhassa Mustafa KEMAL'in üstün sevk ve idareleri sonucunda düşman başarısızlığa uğrayarak savaş, siper savaşı halini almıştır.
Gelibolu Yarımdasında çıkarma yapan düşman kuvvetlerini meydana getiren askerlerin milliyetleri son derece enteresandır. İngiliz ve  Fransızlar'ın yanısıra, bizimle hiç ilgisi olmayan Cezayir Berberilerini Sengal zencilerini, Avustralyalı, Kanadalı, Yeni Zelandalı ve Hintlileri üzerimize salmışlardır. Şair. Şu mısralarla,  "Eski dünya, yeni dünya, bütün akvam-ı beşer, Kaynıyor kum gibi, tufan gibi, mahşer mi hakikat mahşer.  Yedi iklimi cihanın duruyor karşında, Avustralya'yla beraber, bakıyorsun Kanada! Çehreler başka, lisanlar, deriler renkgarenk, sade bir hadise var  ortada, vahşetler denk. Kimi Hindu, kimi yamyam, kimi bilmem ne bela" diyerek, bunu ne güzel dile getirmiştir. 
Evet, düşman yalnızca birkaç devletten ibaret olmayıp, sanki karşımızda bütün dünya vardı. Düşman donanması II. Dünya Savaşı'na kadar, dünyanın gördüğü en büyük ve en modern donanmasıydı. Hal böyle iken kazanılan zaferin   değeri daha iyi anlaşılmaktadır. Zira bu savaş; yenilmez sayılan devletlerin mağlubiyetidir.
Çanakkale'de tarihin kaydettiği en büyük ve en kanlı savunma savaşları verilmiştir. Bu savaşlar Mustafa Kemal gibi bir askeri  dehanın Türk ve dünya kamuoyu tarafından tanınmasının sağlanması açısından son derece önem taşımaktadır. Düşman durmadan saldırmaktadır. Anafartalar ve Arıburnu cephelerinde emir komuta karmaşası vardır. Bu durum çok tehlikelidir. Yarbay Mustafa Kemal, Ordu komutanı Alman General liman Von Sandres'ten bütün  mevcut kuvvetlerin emrine verilmesini ve bundan başka çare kalmadığını bildirmiş. Alman General "Çok gelmez mi?" diye sorduğunda Mustafa Kemal, "Az gelir" diye cevap vermiştir. Ertesi gün emir gelmiş ve bütün birliklerin  komutası Mustafa Kemal'e verilmiştir. Bir cephe komutanlığının çok gelip gelmeyeceğini yarbay Mustafa Kemal'e soran ve "az gelir" cevabını alan Alman General karşısındaki Türk'ün "ATATÜRK" olduğunu yıllar sonra  öğrenecektir. 
Çanakkale savaşları'nın temel ağırlık noktasını, Mustafa Kemal oluşturmuştur. Mustafa Kemal Çanakkale Savaşları başlamadan kısa bir süre önce 2 Şubat 1915'te Tekirdağ'da yeni kurulacak olan 18'uncu  Tümen Komutanlığına atanmıştır. Derhal göreve başlayan Mustafa Kemal, o tümeni kısa bir zaman içinde savaşa hazır. Seçkin bir tümen haline getirmiştir. Fakat kısa bir zaman sonra Mustafa Kemal bu bölgeden alınarak, tümeni ile birlikte Bigalı köyüne çekilmiştir. Mustafa Kemal, düşmanın Gelibolu çıkarmasına kadar, yani 25 Nisan  1915'e kadar orada yedek kuvvet olarak kalmış, fakat Arıburnu taarruzu başlar başlamaz, kendi insiyatifi ve teşebbüsü ile emir beklemeden, Arıburnu'na yetişerek taarruza geçmiştir. Düşmanı Koca çimentepe'de durdurarak, yarımadanın tahliyesine kadar düşmanın ilerlemek için yaptığı bütün taarruzları ve   şiddetli hücumları  erimeye mahkum etmiş ve Türk'ün yiğit mehmetçiği Çanakkale'de sanki etten ve kemikten bir kale yaratmıştır.
Bütün savaşlardan farklı bir savaş malzemesi görülmüştür. Bu da "İNANÇ"tır. Topa, tüfeğe, üstün kuvvete, çeliğe  karşı dimdik duran ve kafa tutan bir inanç kendini göstermiştir. Mustafa Kemal'in "size taarruz emretmiyorum, ölmeyi emrediyorum. Biz ölünceye kadar geçecek zaman zarfında, yerinize başka kuvvetler ve kumandanlar  kaim olabilir" dediği bu savaşlarda, herkes öldürmek ve ölmek için düşmana atılmıştır.
Mustafa Kemal, bu savaşı  "bu öyle alelade bir taarruz değil, herkesin muvaffak olmak veya ölmek arzusuyla harekete geçtiği bir taarruzdur" diye ifade etmiştir. Burada meşhur 57'inci Alay, hiç kurtulmamacasına Mustafa Kemal'in emrine uyarak tamamen şehit olmuştur. Nitekim çeşitli milletlerden meydana gelmiş, düşman askerleri, yapışıp, kaldıkları  Arıburnu'nun yalçın yamaçlarından bir adım bile ileri atamamışlardır. 
Öncelikle İstanbul'u tehdit eden düşmanın   Gelibolu Yarımdasına yaptığı bu taarruzu Kocaçimentepe'de durduran Mustafa Kemal, bu başarısından dolayı haklı olarak Albaylığa yükseltilmiştir.  6-7 Ağustos 1915'te Türk askerini yandan, yani Anafartalar'dan çevirmek isteyen Klıchner ordusu da bu bölgenin Grup komutanlığına atanan Mustafa Kemal'in 10 Ağustos günü ayağının  tozunu silmeden giriştiği karşı taarruz sonucunda eriyip g itmiştir. Mustafa Kemal bu savaş sırasında göğsünden bir şarapnel parçası ile yaralanmış, fakat kalbi üzerindeki saat kendisini mutlak bir ölümden kurtarmıştır.
Bu  savaşların akabinde 17 Ağustos'ta Kireç tepe Zaferini 21 Ağustos'ta 2'nci Anafartalar Zaferini kazanan Mustafa Kemal, düşmanı büyük hizmete uğratarak Çanakkale Muharebelerinin kaderi belirlenmiş, 9 Ocak 1916'da  düşman, Türk topraklarından geri çekilmek zorunda kalmıştır.
Halbuki 2 Mart 1915'te İngiliz Amiral CARDEN Londra'ya "Hava bozmazsa iki haftaya kadar İstanbul'dayız" şeklinde mesaj çekmiş, ayrıca ingiliz orduları Başkomutanı General HAMİLTON, resmi raporunda ise, "Türkler, birbiri ardınca mükemmel taarruzlarda bulundular" diye yazmıştır. Hatta bu harekatı hazırlayarak idare eden W. CHURCHILL de hatıralarında muharebelerden  bahsederken, Mustafa Kemal'in emsalsiz bir komutan, Türklüğün kaderine hakim bir deha olduğunun daha o zamanlarda  anlaşıldığına işaret ederek, "bir Miralay'ın karşımıza çıkışı bütün talihimizi değiştirdi" diye belirtmiştir.
Mustafa Kemal'in Çanakkale'de verdiği bütün emirler kesin ve sonuç alıcıdır. O, verdiği emirde aynen şöyle demiştir. "Benimle  burada muharebe eden bilcümle askerler katiyen bilmelidir ki, yuhdemize tevdi edilen namus vazifesini tamamen ifa etmek için bir  adım bile geri gitmek yoktur.
İstirihat aramanın, bu istirahattan yalnız bizim değil, bütün milletimizin ebediyen mahrum kalmasına sebebiyet verebileceğini cümlenize hatırlatırım. Bütün arkadaşlarımın hemfikir olduklarına ve düşmanı tamamen denize dökmedikçe  yorgunluk belirtisi göstermeyeceklerine şüphe yoktur".  30 Nisan'daki komutanlar toplantısında Mustafa Kemal, "içimizde ve askerlerimizde Balkan Harbi'nin utancını bir daha görmektense, ölmeyecek yoktur. Böyleleri varsa, onları kendi  ellerimizle kurşuna dizelim." şeklinde kesin konuşmuştur. Çanakkale Zaferi, meydana getirdiği nihai sonuçlar açısından son  derece önemlidir.

Bunları kısaca şöyle özetleyebiliriz:

1- Çanakkale Zaferi, müttefikleriyle Rusya'nın irtibatını önlemiş, dolayısıyla savaş iki yıl uzamış, bu arada çıkan Bolşevik ihtilali ile Rusya savaş dışı kalmıştır. Bu durum ihtilal Rusyası ile müttefiklerini birbirinden ayırmış, kurtuluş savaşı yıllarında kuzeyde güvenliğimizi sağlamış ve zafere ulaşmamızı kolaşlaştırmıştır.
2- Bu savaşlar, İngiliz ve Fransız kuvvetlerini Gelibolu Yarımadasına bağlamış, Almanya ve müttefiklerinin yükleri azalmıştır.
3- Düşmana çok büyük insan ve malzeme zayiatı verdirilmiştir.
4- Türk ordusunun zaferi, İngiltere ve Fransa'nın sömürgelerindeki prestjlerine bir darbe, esir milletlere bir ümit ve istiklal ışığı olmuştur.
5- Çanakkale Zaferi, Türk askerinin direnme gücünün, fedakarlık ruhunun ve vatanseverlik şuurunun bir abidesidir. Harpten önce kıymeti üzerinde tereddüt edilen Türk ordusu, iyi sevk ve idare edildiği zaman ehliyetli ellerde, binbir yokluk ve zarurete rağmen neler yapmaya muktedir olduğunu dünyaya göstermiş ve Balkan yenilgisinin kara lekesini tertemiz kanıyla silmiştir.
6- Bilindiği gibi, büyük hadiseler olağanüstü şahsiyetleri, büyük ve müstesna kabiliyetleri meydana çıkarmaktadır. Mustafa Kemal'in ortaya çıkışında Çanakkale savaşları kader tayin edici bir merhale olarak gözümüze çarpmaktadır.
7- Çanakkale Zaferleri, Mustafa KEMAL'in ordu içinde olduğu kadar tüm milletçe de tanınmasına vesile olmuştur. Bu suretle Türk Milleti, 1966'dan beri makus istikamette gelişen talihini yenecek olan liderlerini bulmuştur. Ordu ve millet, Anafartalar Kahramanı'nın bu işte bu güven, ATATÜRK'ün Milli Mücadele'yi zaferle sonuçlandırmasında genç, dinamik ve yepyeni modern bir devlet kurmasında en büyük ilham ve kuvvet kaynağı olmuştur.
8- Çanakkale, Milli mücadelenin bir nevi başlangıcı sayılmaktadır. Çanakkale, Türk'ün vatanseverliğinin, cesaretinin, mücadele azminin ve kahramanlığının sembolüdür.

HAVUZLAR ŞEHİTLİĞİ
 Kerevizdere savaşlarında yaralanıp bu yerde vefat eden 2 Subay ve 8 Er anısına 1961 yılında dikilmiştir.

ZIĞINDERE SARGI YERDİ ANITI
Alçıtepe küyünün kuzeybatısındadır. 25. ve 26. Piyade Alaylarında şehit düşen tüm personel ve 2. Tüm. Kur. BŞK. Kurb. Yzb. Kemal bey ile Zığındere'deki ilk yardım istasyonunda tedavi görmekte iken düşmanın açtığı ateş esnasında şehit olan askerlerimiz  anısına, 1995'de T.C Kültür Bakanlığınca inşa edilmiştir.

İLK ŞEHİT ANITI
 Seddülbahir köyündedir. 1986 yılında, Çanakkale Savaşlarında ilk olarak canlarını veren 5 subay, 81 er olmak üzere toplam 86 şehidimiz anısına dikilmiştir. Cephanelik şehitliği olarak da adlandırılmaktadır.

FRANSIZ ANIT VE MEZARLIĞI
Morto Koyu'na bakan bir yamaç üzerine kurulan Anıt, Çanakkale Savaşlarında hayatlarını kaybeden, 14.382 Fransız askerinin anısına yapılmıştır.Mezarlıkta kimlikleri bilinen askerler için ayrı ayrı taşlar dikilidir. Kimlikleri tespit edilemeyenler ise anıt çevresindeki dört toplama bölmesi ile anıt girişindeki toplama bölmesine konulmuştur.
 

Çanakkale savaşları sırasında, 2 bin 500 kilometreden gelip şehit düşen Gazzeli askerler Gelibolu'da birlikte şehit düştükleri arkadaşlarıyla koyun koyuna yatıyor.
Tarihin en kanlı savaşlarından birisi olan Çanakkale muharebelerinde, Gazze'den gelip vatan savunmasına katılanlardan 9 kişi, Çanakkale şehitliğinde yatıyor. Düşmana geçit vermemek için 2 bin 500 kilometre mesafeden gelip şehit düşen Gazzelilerin anısı, Çanakkale şehitliğindeki kitabelerde yaşıyor.
ÇANAKKALE'DE OMUZ OMUZA SAVAŞTILAR
Çanakkale savaşları sırasında, Osmanlının 141 şehrinden olduğu gibi Filistin'den ve Gazzeden gelen askerler de, Çanakkale Boğazını canla başla savundu. Filistin'den gelerek Çanakkale cephesinde savaşan 500'e yakın askerden hiç birisi geri dönemedi. Filistinli askerlerden 88'i, savaş esnasında şehit düştü. Bu 88 asker arasından 9 kişi de Gazze'den gelerek vatan savunmasına katıldı. Geri kalan 400'e yakın asker ise, savaş dönemindeki şartlara bağlı olarak dizanteri, zatürre, tifo gibi hastalıklar nedeniyle hayatını kaybetti.
GAZZELİ 9 ŞEHİT GELİBOLU'DA YATIYOR
Şimdilerde, İsrail'in kara ve hava harekatlarıyla var olma mücadelesi veren Gazzelilerin dedeleri, vatanlarından kilometrelerce uzakta, Çanakkale şehitliğinde yatıyor. Gazzeli şehitlerin isimleri, Çanakkale'de bulunan anıt şehitlikler ile şehitler abidesindeki sembolik mezarlarda yaşatılıyor. Şehitler abidesinin hemen ön tarafında bulunan, Çanakkale savaşında şehit düşen Mehmetçiklerin anısına oluşturulan sembolik şehitlikte, Gazzeli 9 şehidin isimleri de yer alıyor. Yine Gelibolu Yarımadasında bulunan Soğandere ve Şahindere şehitliklerinde de, 9 kahramanın anısına 'Gazze' yazılı bir mezar taşı bulunuyor. Kahramanlığıyla tüm dünyanın hayranlığını kazanan 57'nci alayın askerleri arasında da Filistin'in çeşitli kentlerinden gelerek vatan savunmasında şehit düşen askerler yer alıyor. Bu askerlerin isimleri de 57'nci Alay şehitliğindeki sembolik mezar taşlarında yer alıyor.
KOYUN KOYUNA YATIYORLAR
Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümünden Yardımcı Doç. Dr. Burhan Sayılır, Çanakkale Savaşı'nda hayatını kaybeden Filistinli askerlerin 88'inin Gazze'den gelen askerler olduğunu, bunlardan 10'unun mezarının Gelibolu Yarıadası'ndaki şehitliklerde yer aldığını söyledi. Gazzeli diğer askerlerin mezarlarının ise, tedavi için götürüldükleri memleket hastanelerinin bulunduğu illerde bulunduğunu kaydeden Sayılır, "O dönemde Nablus, Kudüs, Gazze gibi bölgelerden Çanakkale Cephesi, Suriye-Filistin cephesi ve diğer cephelere asker gitmiştir. Bunlardan 500'e yakın Filistinli asker Çanakkale Cephesinde hayatını kaybetmiştir.
57, 13, 14, 27 64, 72, 77'nci alaylarda bu askerleri görmekteyiz. Buradan gelen askerler, Müslüman olmakla birlikte farklı etnik yapıları da var. Seferberlikle bu bölgelerden asker toplama işlerine uyarak askere katılmış ve çeşitli cephelerde şehit olmuştur. Bunlardan 88'i memleketi Gazze olan askerlerdir. 1'ncü Dünya savaşı bittikten, Osmanlı tasfiye edildikten ve Filistin Osmanlı devletinden ayrıldıktan sonra, savaş başlarken vatanları için savaşmaya gelmişler ancak şu an için vatanlarından ayrı bir yerde yatmaktadırlar. 'Vatanları için savaştılar, vatanlarından ayrı düştüler' diyorum ben onlara. Şu anda bizim şehitliklerimizde, Filistinli askerler, Türk askerlerle birlikte yatmaktadırlar" dedi.

 

"ÇANAKKALE PARASI" ÖZEL KASADA KORUNUYOR
Çanakkale Savaşı sırasında Yahudi bir tüccardan kamyon lastiği almak için verilen "yüzlük kaime", Emniyet Genel Müdürlüğünde özel kasada muhafaza ediliyor.
Anadolu tarihinin dönüm noktasını oluşturan Çanakkale Savaşı, birçok kahramanlık hikayelerini de barındırıyor. Bunlardan biri de savaşta kullanılan araçlara lastik almak üzere görevlendirilen zabıt namzedi Mehmet Muzaffer'in yaşadıkları. Komutanlarının emri üzerine lastik almak üzere İstanbul'a gelen Mehmet Muzaffer, aradığı lastikleri Karaköy'de Yahudi bir tüccarda bulur. O yıllarda İstanbul'da otomobil ve kamyon nadir rastlanan vasıtalardır ve lastikleri ise yok denecek kadar azdır. Yahudi tüccarla anlaşan Muzaffer, lastikler için ödenecek parayı almak üzere Erkan-ı Harbiye'ye gider ama eli boş döner. Mehmet Muzaffer, 1. Dünya Savaşı'nın başlarından itibaren çıkarılan ve karşılıklarının harpten sonra altın olarak ödeneceği yazılan "evrakı nakdiye"nin basımında kullanılan kağıdın aynısını Karaköy'de tedarik eder, bütün gece çini mürekkebi ve boya ile gerçeğinden bir bakışta ayırt edilemeyecek güzellikte de taklit eder. "Bedeli Dersaadet'te altın olarak tesviye olunacaktır" ibaresi yerine ise "Bedeli Çanakkale'de altın olarak tesviye olunacaktır" yazar. Mehmet Muzaffer, 100 altın karşılığındaki "yüzlük kaime"yi tüccara verir ve lastikler, Sirkeci'den Çanakkale'ye gidecek gemiye yüklenir. Birkaç gün sonra Yahudi tüccar elindeki parayı bozdurmak üzere Osmanlı Bankasına gider ama bozulmaz çünkü sahtedir.

 

TARİH FIŞKIRAN TOPRAKLAR
Çanakkale Destanı'nın yazıldığı toprakların her karışından 97 yıl önce kazanılan büyük zafere şahitlik eden savaşın kalıntıları çıkmaya devam ediyor. Bir süre önce toprak altından çıkarılan dokuz gazi topun ardından bu kez de denize sıfır noktada iki gazi top daha saptandı.
Çanakkale Deniz Zaferi'nin kazanıldığı 18 Mart 1915'te İtilaf Devletleri'nin donanmalarına ait gemilere geçit vermeyerek 'Çanakkale Destanı'nın yazıldığı Kumkale Beldesi ve Halileli Köyü'ndeki tarlalarda toprak altında kalan dokuz gazi top, Çanakkale Valisi Güngör Azim Tuna'nın talimatıyla bir süre önce günyüzüne çıkarıldı. Çanakkale Deniz Zaferi'nin 98'inci yıl dönümünün kutlanacağı 18 Mart 2013 tarihine kadar çıkarıldıkları noktadaki orijinal bataryalara yerleştirilerek sergilenecek olan gazi topların ardından bu kez de denize sıfır noktada iki gazi topun çıkarılması için çalışma başlatıldı.
Kumkale Beldesi'nde toprak altından çıkarılan gazi topların son durumunu görmek için bölgeye inceleme gezisinde bulunan Çanakkale Valisi Güngör Azim Tuna, "Kumkale'de gazi topların çıkarıldığı alanı, elimizde bulunan Çanakkale Savaşları'na ait materyalleri de ekleyerek bir açık hava müzesi haline dönüştürmek istiyoruz. Kumkale'de toprak altında altı batarya tespit ettik. Bunların 3'ünden gazi top çıktı. Şimdi üç gazi top bu bataryalara yerleştirilecek. Boş olan bataryalara çevreden çıkarttığımız topları getirip, burayı özel bir alan olarak düzenlemek istiyoruz. Topların temizlenmesi ve sergilenebilir hale getirilmesi de önemli bir aşama. Amacımız 18 Mart 2013 tarihine kadar gazi topları yerlerine koyarak halkımızın ziyaretine sunmak" dedi.
BİR GAZİ TOP DA ÇOMÜ GİRİŞİNE
Vali Tuna, gazi toplardan birinin de Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) girişine yerleştirilerek sergileneceğini açıkladı. Çanakkale Deniz Savaşları'nın sevk ve idare edildiği müstahkem mevki komuta ve gözetleme yerinin ÇOMÜ Terzioğlu Yerleşkesi içinde yer aldığını hatırlatan Vali Tuna, "Buradan çıkarılan toplardan birisini ÇOMÜ giriş kapısında uygun bir yere koyacağız. Üniversitemiz malum, Çanakkale Savaşları'nın idare edildiği alan üzerinde kurulduğu için sembolik anlamı var" diye konuştu.
Proje yürütücüsü ÇOMÜ Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Burhan Sayılır, gazi topların toprak altından çıkarılması çalışmalarının başlandığını belirtti. Yrd. Doç. Dr. Sayılır, "Yeniköy ile Kumkale arasındaki Kızılbayır Mevkii'nde, deniz ve sahilin birleştiği noktada iki top daha var. Her biri 4'er ton ağırlığındaki bu gazi topları karadan çıkarmak mümkün değil. Çünkü toplar 120 metrelik bir uçurumun bulunduğu noktada. Çıkarmak için planlamalarımızı yapıyoruz" dedi.
Çanakkale Deniz Savaşları sırasında, boğazın Ege Denizi girişini, Bozcaada bölgesini kontrol altında tutmak için kullanıldıkları sanılan sahildeki gazi topların 97 yıl önceki haliyle sapa sağlam durduğunu belirten Yrd. Doç. Dr, Burhan Sayılır, "Bu iki gazi topu da en kısa sürede gün yüzüne çıkaracağız. Kumkale'de toprak altından çıkardığımız diğer topların yanına getireceğiz. Tüm gazi toplar aynı mekanda sergilenecek. Ziyaretçiler 97 yıl önce 18 Mart'ta imza atılan Çanakkale Deniz Zaferi'nin tüm izlerini gazi toplarla açık hava müzesine dönüşecek bu alanda görebilecek. Burası Türk topçuluğu yönünden komple açık hava müzesi haline gelecek" diye konuştu.
TOPRAK ALTINDA KADERİNE TERK EDİLMİŞTİ
Çanakkale Deniz Savaşları sırasında boğaz savunmasını güçlendirmek amacıyla Kumkale Beldesi ve Halileli Köyü'nde oluşturulan topçu gruplarına ait bataryalara yerleştirilen 22, 24 ve 26 santimetre çapındaki Krupp ve Obüs topları, 18 Mart 1915 tarihinde İtilaf Devletleri donanmasına ait gemilere ateş açarak boğaz savunmasında önemli rol üstlendi. Mondros Mütarekesi'nden sonra 1919 yılında bölgeye çıkan İngiliz birlikleri tarafından bazı parçaları sökülen gazi toplar, sonraki yıllarda bulundukları arazilerin tarım alanı olarak kullanılmaya başlamasıyla toprak altında kaldı.

 

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Atatürk ve Çanakkale Savaşlarını Araştırma Merkezi Müdürü Yrd. Doç. Dr. Mithat Atabay, Truva Atı efsanesinden esinlenen İngilizlerin, 25 Nisan 1915 günü Ertuğrul Koyu çıkartmasında içine 2 bin 800 asker bindirdikleri kömür gemisi River Clyde ile Mehmetçik’i yanıltma planı yaptığını söyledi.
Çanakkale Deniz Savaşı’nda beklemedikleri bir yenilgi alan İtilaf Devletleri yeni bir plan ile Gelibolu Yarımadası’na çıkartma kararı aldıklarında, İngilizler inanılmaz bir planı da ortaya koydu. Atatürk ve Çanakkale Savaşlarını Araştırma Merkezi Müdürü Yrd. Doç. Dr. Mithat Atabay, 25 Nisan 1915 tarihinde yapılan Ertuğrul Koyu çıkarmasında Truva Atı Efsanesinin bir kez daha yaşandığını söyledi.
Yrd. Doç. Dr. Mithat Atabay, 25 Nisan 1915’te 29. İngiliz Tümen Komutanı General Hunter Weston’un, asıl çıkarma yeri olarak Ertuğrul Koyu’nu ve Tekke Koyu’nu seçtiğini ve İngilizler’in bu çıkarmayı tarihteki Truva Atı efsanesinden esinlenerek planladıklarını belirtti. Truva Atı Efsanesini anımsatan Atabay, Truvalı’ları yenemeyeceklerini anlayan Akhalı’ların, dostluğun bir nişanesi olarak hediye etmek üzere bir tahta at yaptıklarını, bu atın içine gizledikleri askerlerini kalenin içine sokarak hile ile savaşı kazanmayı başardıklarını hatırlattı. Yüzyıllar sonra Çanakkale Savaşı’nda tekrarlanacak benzer hileyi de anlatan Atabay, İngilizlerin, 25 Nisan 1915 günü ticari kömür gemisi River Clyde’ı Truva Atı gibi kullandığını belirterek, “Ertuğrul Koyu çıkartması sırasında ticari kömür gemisi River Clyde sanki iskeleye yanaşmış ve kömür getirmiş bir şilep izlenimi taşıyordu. Ancak tıpkı Truva Atı’nda olduğu gibi River Cylde’tan da askerler çıktı. Amaçları bölgeyi fethetmekti. Üstelik gemide 2 bin 800 asker vardı. İlk anda bölgedeki Türk askerlerinden 20 kat daha fazlaydı. Amaçları hızla bu askerleri karaya çıkarıp Gelibolu Yarımadası’nın en önemli bölgesini işgal etmekti” dedi.
Yrd. Doç. Dr. Mithat Atabay, Ertuğrul Koyu çıkartması sırasında yaşananları ise şu şekilde özetledi:
“River Clyde gemisinde bulunan 3 tabur asker bir anda Ertuğrul Koyu’ndan karaya çıkarılacak, Harapkale Tepesi-Gözcübaba Tepesi arasından ilerleyerek buradaki zayıf Türk direnişini kolayca etkisiz hale getirerek Seddülbahir savunmasını daha ilk anda etkisizleştireceklerdi. Saat 06.30’da bir taraftan filikalarla askerler sevk edilirken, diğer taraftan ticari River Clyde kömür gemisiyle de kıyıya asker çıkarmak için harekete geçildi. Bu kıyı Türk askerleri tarafından iyi tutulmuştu. Kıyıda bulunan Mehmetçik, yaklaşan İngilizleri şiddetli bir ateşle karşıladı. Filikalardaki erlerin birçoğu öldü. Özel tertibatlı olan ve 7 bölük taşıyan River Clyde kömür gemisi, Seddülbahir Kalesi altına yaklaşarak burna yakın sularda kumsala oturdu. Bu sırada gün ışıyordu. River Clyde gemisi içerisinde İngilizlerin en iyi askerleri vardı. İngiliz General Başkomutan Ian Hamilton, River Clyde gemisinden karaya çıkan askerleri izliyordu. Hamilton hatıralarında bu anı, (Orada en iyi askerlerimizin Türklere üstün gelişini seyrediyoruz. Bir süre sonra, gerçek bizi şaşırttı. Gönüllüler birliği baskına uğramıştı. Dürbünlerimizle tüfek mermilerinin fırtınalı bir yağmur gibi River Clyde’ı hedef aldığını ve kıyı boyunca mevzilenmiş Türklerin, gemiye yaylım ateş açtıklarını gördük. Aynı zamanda cesur erlerden bir kısmı, bir işkence denizi durumunu alan sulara, boyunlarına kadar gömülü, karaya ulaşmaya çalışıyorlar. Bu erler, River Clyde’ın iskele baş omuzluğuna yanaştırılmış bir dubadan denize atlıyor ve cehennemi andıran alanı kaderlerince bazen aşabiliyorlardı. Kıyıda bir metre su derinliğinde olan River Clyde erlerinin faciasına seyirci kalınamazdı. Herkes aynı karara vardı. Queen Elizabeth 6 inçlik toplarıyla ağır bir bombardımana başladı. Kumsalı yarım daire olarak çevreleyen köy ve yüksekteki düzlük toza dumana karıştı) şeklinde anlatıyor. Bu sahili 26. Alayın 3. Taburuna bağlı 10. Bölük savunuyordu. 3. Tabur Komutanı Binbaşı Mahmut Sabri Bey, bu bölüğü 2 takım ile takviye etti. Ertuğrul Koyu savunmasında, 26. Alay 3. Tabur 10. Bölük’te görev yapan ve 80 arkadaşıyla tarihe geçen Ezineli Yahya Çavuş bulunuyordu. Onlar hem 2 bin 800 kişilik İngiliz birliğine, hem de İngiliz donanmasının topçu atışlarına direnerek tarihe geçtiler. Bu direniş aynı zamanda Seddülbahir bölgesindeki diğer çıkartmaları olumsuz olarak etkiledi. Tarihteki Truva Atı Efsanesi’nden esinlenerek planlanan İngiliz hilesi de başarısız oldu.”


Çanakkale Nusrat gemisi sayesinde geçilmedi
"Derinlerdeki Tarih", "Çanakkale Geçildi mi?" gibi belgesellere imza atan Savaş Karakaş, Çanakkale Deniz Savaşı'nın dakika dakika kronolojisini çıkardı. Karakaş, "1915'in 7-8 Mart gecesi Nusrat mayın gemisinin deposunda kalan son 26 mayın Çanakkale'yi geçilmez kıldı" diyor

Yapımcı Savaş Karakaş, 92. yıldönümünün kutlandığı 18 Mart 1915'teki Çanakkale deniz savaşının dakika dakika kronolojisini çıkardı.
Aynı zamanda dönemin fotoğraflarını belgeleyen Karakaş, ekibiyle birlikte Çanakkale Savaşı sırasında batırılan denizaltı ve savaş gemilerinin enkazına daldı. Karakaş, batırılan gemilerin sualtı fotoğraflarını çekerek "Onlar artık sır değil" dedi.
"Derinlerdeki Tarih", "Kayıp Denizaltılar Nerede" ve "Çanakkale Geçildi mi" gibi belgesellere imza atan Karakaş, Çanakkale'yi 18 Mart'ta geçilmez kılan sırrın, depoda kalan son 26 mayın olduğunu belirtti. Karakaş şöyle konuştu:

"1915'in 7 - 8 Mart gecesi Nusrat mayın gemisinin döktüğü 26 mayın Çanakkale'yi geçilmez kılmıştı. Anılara göre bu 26 mayın, depoda kalan son gruptu.
Nusrat ve onun döşediği 26 mayın, Fransız savaş gemisi Bouvet ile İngiliz savaş gemileri Irresistible ve Ocean'ı denizin dibine gönderdi. İngiliz muhabere kruvazörü Inflexible, Fransız savaş gemileri Gaulois ve Suffren yaralanıp savaş meydanından kaçtı. Tarihin akışı Nusrat'ın dümen suyunda şekillendi."

Hurdası parkta sergileniyor

Nusrat mayın gemisi, 1962'de özel bir şirket tarafından kuru yük gemisine dönüştürüldü. Adı "Kaptan Nusret" olarak değiştirilen gemi, 1990'da Mersin açıklarında battı. 1999'da dalgıçlar tarafından çıkarılan geminin hurdası, şu anda Mersin'de bir parkta sergileniyor.

Denizaltıların yerleri belirlendi

Karakaş, "Derinlerdeki Tarih"in bugüne kadar özenle sakladığı 1 Avustralya (AE2), 3 İngiliz (E7, E15, E20) ve 3 Fransız denizaltısı (Saphir, Mariotte, Joule) olmak üzere savaş sırasında batırılan 8 düşman denizaltısının kalıntılarıyla, her iki tarafa ait denizaltıların batırdığı savaş ve nakliye gemilerinin enkazının keşfedildiğini söyledi.

Dakika dakika 18 Mart 1915

18 Mart 1915 Çanakkale Savaşı'nın dakika dakika gelişmesi şöyle:

08.15: Sancak gemisi Queen Elizabeth dretnotunun direğine Mondros Limanı'nda 'ileriye hareket' flaması çekildi.
10.00: Müttefik donanması Boğaz girişine yaklaşmaya başladı.
10.25: Türk tarafından havalanan Alman tayyaresi Boğaz'a yaklaşmakta olan düşman hattını bildirdi.
10.30: 1. İngiliz Filosu Agamemnon kılavuzluğunda Boğaz'dan içeriye girdi. Gemiler savaş konumuna geçti. Filonun önündeki muhripler muharebe alanını taramakta ve savaş gemilerine yol açmaktaydılar. Triumph ve Prince George savaş gemileri sancak ve iskele yönlerinde kıyılara yaklaştılar.
11.00: Kumkale gerisinden açılan obüs ateşimiz savaş gemilerini etkisi altına aldı.
11.39: 1. Filo'daki İngiliz gemileri, ağır topları ile 14.000 yardadan merkez tabyalarımıza cehennemi bir ateşe başladılar. Queen Elizabeth Anadolu Hamidiye Tabyası'nı, Agamemnon Rumeli Mecidiye Tabyası'nı, Lord Nelson Namazgâh Tabyası'nı, Inflexible Rumeli Hamidiye Tabyası'nı yok etmek için ateş ve ölüm kusuyordu.
11.45: Queen Elizabeth'in Çanakkale içine düşen bir mermisi şehirde yangına neden oldu.
11.55: Agamemnon ile Lord Nelson, Rumeli Mecidiye Tabyasını bombardıman altına aldı.
11.59: Weymouth Kruvazörü, Yenişehir mevkiini toplarıyla dövmeye başladı.
12.00: Müstahkem mevkiinde muhabere santralımız isabet aldı, karargâhla savunma hatlarımızın irtibatı kesildi. Triumph, Çanakkale'yi döverken, Çimenlik Tabya'sında büyük bir patlamayla cephanelik havaya uçtu.
12.01: Rumeli Tabyası'nın iki topu muhabere dışı kaldı.
12.06: Amiral de Robeck 3. Filo'ya taarruz emrini verdi.
12.20: 3. Filo'yu oluşturan Fransız gemileri 1. Filo'nun önüne geçti.
12.23: Inflexible gemisine refakat eden istimbot battı. Inflexible ağır yara aldı.
12.25: Anadolu Hamidiye Tabyası'na düşen bir mermi kışlayı yaktı.
12.27: Prince George, Mesudiye Tabyası'nı ateş altına aldı.
12.45: Agamemnon 25 dakika içerisinde 12 isabet aldı.
13.00: Bombardımanın şiddeti gittikçe artmaktadır.
13.15: İngiliz muharebe kruvazörü Inflexible vuruldu. Irresistible, Cornwallis, Vengeance, Kumkale arkasından çıkıp borda düzeninde Boğaz'a girdiler.
13.20: Anadolu Hamidiye Tabyası karantina hizasında Çanakkale'ye yaklaşmak isteyen Bouvet'ı ateş altına aldı. Taarruz emrini alan Fransız Amiral Guepratta, İngiliz hattının önüne geçti.
13.47: Inflexible su kesiminin altından ağır bir yara alarak çekildi.
13.50: Agamemnon zırhlısı aldığı 7 isabet sonucu Inflexible ile aynı kaderi paylaştı. Gemilerden yapılan top ateşi kesildi.
14.00: Bataryalarımızın atışları ağırlaştı.
14.30: Düşmanın altı balıkçı gemisi mayın aramak için savaş alanına geldi.
14.50: Bouvet vuruldu ve 639 kişilik mürettebatıyla alabora oldu.
15.00: Yarım saat süren duraksamadan sonra ateş yeniden şiddetlendi
15.15: Namazgâh Tabyası'na düşen bir mermi kışlanın çatısını uçurdu.
15.20: Anadolu Hamidiye Tabyası ateşini yeniden Irresistible'a yöneltti.
16.20: Irresistible bir mayına çarparak, iskele yönüne yattı ve dumanlar içinde kaldı. Wear gemisi ile bir istimbot Irresistible'ın yardımına gitti.
16.30: Irresistible'nin kurtulma şansının olmadığı görülerek 610 personeli tahliye edildi.
16.35: Amiral De Robeck 2. Filo'ya çekilme ve Ocean'ın Irresistible'i yedeğe alarak kurtarma emri verdi.
17.15: Ocean Irresistible'a yaklaştı, ancak yedeğe alma şansı olmadığına karar verildi.
17.50: Irresistible, Rumeli Mecidiye Tabyası'na 14.000 yarda mesafede kaderine terk edildi.
18.00: Amiral De Robeck Irresistible'ın kaderine terk edilmesi üzerine daha fazla kayıp vermemek için genel çekilme emri verdi.
18.05: Ocean, Çanakkale ve Soğanlıdere bataryalarının yoğun ateşleri altında geri çekilirken mayına çarptı ve 15 derece eğildi.
18.10: Gemi komutanı Hayes Sadlerı yakında bulunan Coln, Jed, Chelmer muhriplerine yardım çağrısı gönderdi. Gemi personeli tahliye edildikten sonra Ocean da kaderine terk edildi.
19.30: Ocean akıntının etkisiyle Morto koyuna doğru sürüklendi.
22.30: Ocean ve Irresistible battı.

 

 

 

SİMGE FOTOĞRAFIN SIRRI ÇÖZÜLDÜ

Çanakkale Savaşı'nın simgesi haline gelen yırtık kıyafetli, ayakkabısız iki Mehmetçiğin yer aldığı fotoğrafın sırrı çözüldü.

Simge Mehmetçikler' Çanakkale Savaşı'na katılmamış. fotoğraf 1930'da çekilmiş

ÇANAKKALE Savaşı'nın simgesi haline gelen, yırtık elbiseli ve ayakkabısız Mehmetçik fotoğrafın sırrı çözüldü. Fotoğraftaki kişilerin Bolu'nun Elmalık Köyü'nden İbrahim Bayseç ile Niyazi Yıldırım oldukları, İzmir'deki Çiğli Havaalanı'nda 1930'da işçi olarak çalışırken Alman bir pilot tarafından fotoğraflarının çekildiği ortaya çıktı.

CHP Bolu İl Teşkilatı'nın geçen yıl bastırdığı afişlerde babasının fotoğrafını görünce şaşıran 65 yaşındaki Seyran Bayseç, "Babamın o fotoğraf ile savaşın simgesi haline geldiğini öğrendim. Ancak babam 1911 doğumlu. Yani Çanakkale Savaşı başladığında 4 yaşındaydı.

O fotoğraf babam Çiğli Havaalanı'nda işçi olarak çalışırken çekilmiş" dedi.Çanakkale Savaşı'nın simgesi olarak partilerin, dernek ve odaların, birçok resmi ve özel kurumların afişlerinde kullandığı fotoğrafta yırtık kıyafetleri, ayakkabısız halleriyle gazete ve televizyonlara konu olan, Çanakkale Savaşı'nda vatanı için savaşan askerler lanse edilen kişilerin Bolu'nun Elmalık Köyü'nde oturan İbrahim Bayseç ile Niyazi Yıldırım oldukları ortaya çıktı. Bayseç ve Yıldırım'ın, İzmir Çiğli Havaalanı'nda işçi olarak çalışırken bir Alman pilota poz verdikleri, pilotun torununun geçen yıllarda fotoğrafı internette satışa çıkarması üzerine fotoğraf Çanakkale Savaşı ile simgeleşti.

CHP AFİŞİNDE BABASINI GÖRDÜ

CHP Bolu İl Teşkilatı'nın seçim propagandası çalışmaları kapsamında bastırdığı afişlerde babasının fotoğrafını görünce şaşıran 3 çocuk babası müteahhit Seyran Bayseç, partiye giderek fotoğrafı nereden bulduklarını sordu. Fotoğrafın Çanakkale Savaşı'nın simgesi olduğu cevabını alınca şaşkınlığı artan Seyran Bayseç, "Babam Çanakkale Savaşı'nda 4 yaşındaydı. Nasıl böyle bişey olabilir?" diyerek şaşkınlığını söyledi.

FOTOĞRAF ÇİĞİLİ HAVAALANINDA ÇEKİLDİ

Bolu Dağı eteğinde bulunan Elmalık Köyü'nde yaşayan Seyran Bayseç, babasının 1982'de, Niyazi Yıldırım'ın ise 1994'te köyde hayatlarını kaybettiğini söyleyerek, fotoğrafın öyküsünü şöyle anlattı:"Babamın o dönemde 4 yıl süren askerliği yapmak üzere gitmesinden yaklaşık 1 yıl önce yani 1930 yılında İstanbul- Ankara tren hattını döşemek için bizim köye Alman bir ekip gelmiş. Köyde 2-3 ay kalmışlar. Ancak Bolu Dağı'nı geçemeceyeceklerini anlayınca vazgeçmişler. Köyden giderken de `Bizimle çalışmak ister misiniz?' diyerek 12 kişiyi yanlarında götürmüşler. Onların içinde babam ve fotoğrafta yanında bulunan Niyazi Yıldırım da varmış. Çiğli Havaalanı'nda çalışmışlar. Ancak, paralarını alamamışlar. 10 kişi köye dönmüş. Babam ve Niyazi amca da 6 ay çalıştıktan sonra paralarını alamayınca köye dönmek için şantiyeden çıkmışlar. O sırada bir Alman pilot fotoğraflarını çekmiş. Babam ve Niyazi amca köyümüze ancak bir ayda gelebilmişler. Babam sağken, bize bu fotoğraftan söz ederdi. `Bir Alman bizim fotoğrafımızı çekti' derdi."

"YANLIŞI DÜZELTMEK İÇİN ÇALIŞTIM"

Çanakkale Savaşı'nda babasının 4 yaşında olduğunu kaydeden Seyran Bayseç şöyle devam etti:"Benim babam Çanakkale harbine katılmadı. Parti afişinde babamın fotoğrafını görünce, bu yanlışlığı düzeltmek için çaba harcadım. Bir televizyon programına katılmak istedim. Ancak, programa kabul edilmedim. Bana fotoğrafın bu şekilde kullanılması nedeniyle mahkemeye başvurmamı söylediler. Ben de `Neden mahkemeye başvurayım?' dedim. Ben babamın fotoğrafının bu şekilde kullanılmasından rahatsız değilim. Ancak bunun doğrusunu da ortaya çıkarmak istiyordum. Genelkurmay Başkanlığı'ndan babamın nasıl bir asker olduğunun ortaya çıkarılmasını istedim. Böylece, o fotoğrafın Çanakkale harbinde çekilmediğini kanıtlayacaktım. Çünkü babam İzmir'den geldikten kısa bir süre sonra askere gitti. Askerliği'ni Siirt'te yaptı. Orada `Dersim ayaklanmasının' bastırılmasında görev aldı. Babam, başarılı bir askerdi. Hatta 4 yıl sonra askerden gelince Bolu Alay Komutanlığı'nda başarısından dolayı mükafatlandırılmıştı. Niyazi amca da babamla aynı dönemde yaptı askerliğini. Ama bildiğim kadarıyla o Adapazarı'nda yaptı."Annesi ve babasının birlikte çekilmiş fotoğrafını gösterip, iki fotoğrafı karşılaştıran Seyran Bayseç, "Babam iki fotoğrafta da aynı pozu vermiş. Bu iki fotoğrafa baktığınızda, o fotoğraftaki kişinin babam olduğunu kolaylıkla anlayabilirsiniz" dedi.

 

Çanakkale Savaşları sırasında metrekareye düşen 6 bin mermi, Gelibolu Yarımadası'ndaki Özel Salim Mutlu Müzesi'nde 1 metrekarelik özel bir bölümde sergileniyor.
Eceabat ilçesi Alçıtepe Köyü'nde Salim Mutlu tarafından oluşturulan, savaş hatıralarının yer aldığı müze, Çanakkale Savaşları'nda yaşananlara adeta tanıklık ediyor.
Müzede, 97 yıl önce Gelibolu Yarımadası'nda yaşanan savaşta, Türk, Avustralya, Yeni Zelanda ve İngiliz askerlerinin ardında bıraktıkları materyaller yan yana sergileniyor. Tüfekler, bombalar, şarapnel parçaları, havada çarpışan mermiler ve daha birçok kalıntı müzede yer alıyor.

İSTANBUL'DA POLİS, YAKALANAN PKK'LILARA
ÇANAKKALE ZAFERİNİ ANLATIYOR

Terör örgütü PKK ile mücadele eden İstanbul Emniyet'i polisiye tedbirlerin dışında farklı bir yöntem uygulamaya başladı.

Yakalanan militanlara Çanakkale Zaferi'ni ve şehitleri anlatan polis, olumlu sonuçlar alınca uygulamayı genişletme kararı aldı. Emniyet, önce Çanakkale'de yatan Kürt kökenli şehitlerin kabirlerini gösteren özel bir fotoğraf albümü hazırlattı. Bu fikir, Emniyet'e gönderilen ilginç bir mektubun sonrasında ortaya çıkmış. Cezaevinde bulunan bir militana ait mektuptaki "Babamın tavsiyesi üzerine gittiğim Çanakkale'de, şehitlerimizi gördükten sonra terör eylemi yapamadım ve polise teslim oldum." ifadeleri polisi harekete geçirdi. Emniyet, terörle mücadelede Çanakkale Zaferi'nin hatırlatılması yöntemini 81 ilin emniyet müdürlüğüne yazı ile tavsiye etti.

İstanbul Terörle Mücadele Şube Müdürlüğü "Bölücü Terörle Mücadele Büro Amirliği" birkaç senedir eğitim amaçlı yöntemlere ağırlık veriyor. Görevli polisler Çanakkale'ye giderek Doğu ve Güneydoğulu şehitlere ait mezar taşlarının tek tek fotoğraflarını çekerek özel bir albüm hazırladı. Albüm, TEM Büro'ya sorgulanmak üzere getirilen terör örgütü mensuplarına ve onların ailelerine gösteriliyor. Bir emniyet mensubu, çalışmanın amacını şöyle anlatıyor: "Osmanlı İmparatorluğu'nda Türkler, Ermeniler, Araplar, Rumlar ve Kürtler olmak üzere beş asli unsur vardı. Ne yazık ki beşinci unsur Kürtler üzerinde bugün ciddi oyunlar oynanıyor. Bu oyunun dış kaynaklı olduğu unutulmamalı. TEM Şube'de sözün bittiği zaman dilimleri oluyor. O zaman şubeye getirilen terör örgütü mensuplarına yönelik davranışlarımız, göz göze gelmelerimiz önemli oluyor. Bu fotoğraflarla onlara güzellikle şunu anlatmaya çalışıyoruz. Çanakkale'de o gün bizleri bir araya getiren o his ne ise bugün de bu ülkede bizleri bir arada tutan his aynı." Söz konusu mücadele yönteminde terör örgütü mensubundan gelen bir mektubun da etkisi olmuş. Vanlı bir terör örgütü mensubu İstanbul Terörle Mücadele Şube Müdürlüğü'ne cezaevinden yazdığı mektubunda, Çanakkale'nin kendisi üzerindeki etkisini anlatmış. Terör örgütü PKK üyesi, mektubunda örgüte katılacağını hisseden babasının sözlerinden hareketle hislerini ifade etmiş.

Daha sonra polise teslim olan Vanlı gencin mektubu hâlâ İstanbul Emniyet Müdürlüğü Terörle Mücadele Şube Müdürlüğü'nde saklanıyor. Vanlı genç, polise teslim olduktan sonra örgüt üyesi olarak geçirdiği yedi yılı, yaptığı eylemleri de bir bir polise anlatmış. Genç bununla da kalmayıp 250'ye yakın terör örgütü mensubunun fotoğrafını tek tek teşhis etmiş. Söz konusu bu olay ilerleyen günlerde TEM Şube'de görev yapan bir başkomiser tarafından kaleme alınan kitapta da yer alacak.

Çanakkale'ye giden İstanbul TEM Şube personelinin çektiği bir fotoğrafta yan yana yatmakta olan Doğu ve Güneydoğulu dört şehit mezarı dikkat çekiyor. Söz konusu dört mezar Diyarbakır doğumlu Mehmet oğlu Selahattin'e, Kars doğumlu Mahmut oğlu Ahmet'e, Mardin doğumlu Askeri oğlu Ahmet'e ve Van doğumlu Mustafa oğlu Ahmet'e ait.

BİR PKK'LININ İBRETLİK MEKTUBU

"Babam bana 'Oğul bir gün bu ülkeye ihanet etmek istersen şehit düşmüş olan Çanakkale'deki dedenin mezarını ziyaret etmeden karar verme. Oraya git orada bulun ondan sonra ne yaparsan yap.' dedi. Ben buna rağmen örgütün dağ kadrosuna katılmak üzere Kandil Dağı'na gittim. Yedi yıla yakın orada eğitim gördüm. Bomba konusunda profesyonel bir eylemci olarak ortaya çıktım. Oradaki eğitimden sonra beni İstanbul'a çeşitli eylemler düzenlemek üzere gönderdiler. Eylem saatini ve bana gelecek olan malzemeleri beklemeye başladım. İlk eylem talimatımı almıştım. Verilen eylem insanın kanını donduracak nitelikte bir eylemdi. Eylemi hemen gerçekleştirme konusunda tereddüt ettim. İçimde yaşadığım çelişki beni Çanakkale'ye gitmeye mecbur etti. Oraya gidip dedemin mezarını bulduğumda ise hüngür hüngür ağladım."

ÇANAKKALE'DE 18 MART'TA BATIRILAN İLK GEMİDE YENİ BULGU
Çanakkale Deniz Savaşları sırasında, 18 Mart 1915'te Çanakkale Boğazı'nda ilk olarak sulara gömülen Fransızların "Bouvet" adlı zırhlısının batırılmasıyla ilgili yeni bir bulguya rastlandı. Buna göre, zırhlının hem mayın çarpması ve top atışlarına maruz kaldığı hem de içerideki bir patlamanın etkisiyle çok kısa sürede sulara gömüldüğü belirlendi.
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Mithat Atabay, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Selçuk Kolay'ın yürütücülüğünde, kendisinin yanı sıra Okan Taktak ve Savaş Karakaş'ın da bulunduğu "Derinden Yansımalar" adlı kitap projesi gerçekleştirildiğini söyledi.
Projenin Çanakkale Boğazı, Saros Körfezi, Gökçeada, Bozcaada yakınlarında, Çanakkale Savaşları'nda batan 33 geminin yerlerinin tespit edilip nasıl ve zaman sulara gömüldüğünün ortaya çıkarılmasını amaçladığını aktaran Atabay, Kolay, Taktak ve Karakaş'ın, gerekli izinler alındıktan sonra dalış yaparak gemilerin su altı fotoğraflarını çektiğini dile getirdi.
Atabay, Çanakkale Boğazı'nı geçerek İstanbul'a ulaşmayı hedefleyen İtilaf Kuvvetlerinin, o dönem son teknolojiyle donatılmış gemilerle Çanakkale önlerine geldiğine işaret ederek, şöyle konuştu:
"Fransızların Bouvet gemisi, Kumkale açıklarında deniz savaşının ilk günü olan 18 Mart'ta boğazın karanlık sularına gömüldü. Bouvet'in mayına çarparak ya da top atışlarıyla battığı yönünde bazı tartışmalar yaşanmıştı. Bu çalışma sırasında geminin içinde bir patlamanın da olduğu ortaya çıktı. Bu çerçevede zırhlının hem mayın çarpması ve top atışlarına maruz kaldığı hem de içerideki bir patlamanın etkisiyle çok kısa sürede sulara gömüldüğü anlaşıldı."
Olayda, gemide bulunan 639 denizciden 603'ünün öldüğünü bildiren Atabay, o gün su sıcaklığının 8 derece civarında olması nedeniyle askerlerin suda şok geçirip hayatlarını kaybettiğini tahmin ettiklerini belirtti.
Bouvet'in, 18 Mart'ta yapılan saldırıda ikinci hat gemiler içinde yer aldığını aktaran Atabay, şu bilgileri verdi:
"Birinci hat ilk saldırıyı gerçekleştirdikten sonra komutanın emriyle ikinci hat gemiler ön plana çıkmıştı. İşte tam bu sırada hem top atışları hem mayına çarpması, bir taraftan da içeride bir infilak gerçekleşmesi sonucu Bouvet, yan yatarak ve yanarak 55 saniyede sulara gömüldü. Su altında geminin 3 boyutlu fotoğrafları çekildi. Bu konuda çalışma yapan diğer insanlarla da tartışıldı. Belgeler gözden geçirildi. Böyle bir sonuç elde edildi. Geminin gövdesinde, dışarıya doğru açılan delikler var." Bouvet zırhlısı
Pre-dreadnought tipi bir savaş gemisi olan Bouvet, 16 Ocak 1893'te yapılmaya başlandı. 27 Nisan 1896'da kazığa indirildi ve 1 Haziran 1898'de tamamlanıp hizmete alındı.
Bouvet,18 Mart 1915'te Çanakkale Boğazı'nın 7 mil içinde ilerleyen savaş filosunda 4'lü Fransız gemilerinin soldan 3'üncüsüydü. Öğleye doğru İngiliz donanması bombardımana uzaktan devam ederken Fransız gemilerine yakın bombardıman emri verildi. Gaulois ve Suffren, kalelerden açılan ateşle ağır hasar aldı.
Türk topçusu 5 kez Bouvet'i vurdu ve öndeki topu etkisiz hale geldi. Bouvet, Erenköy Koyu'na doğru manevra yaptı. Saat 13.54'te sancak (sağ) topunun tam altından fark edilmemiş bir mayına çarptı ve çok şiddetli bir patlama yaşandı. Bunun ardından Bouvet, kısa sürede suya gömüldü.

CANLI TARİH FATMA NİNE...
Çanakkale'nin Eceabat İlçesi'ne bağlı büyük Anafarta Köyü'nde yaşamını sürdüren 97 yaşındaki canlı tarih Fatma Hızal, savaş sırasında ve sonrasında yaşadığı olayları anlatırken gözyaşlarına engel olamadı.

Çanakkale'nin Eceabat İlçesi'ne bağlı Büyük Anafarta Köyü'nde doğan 97 yaşındaki Fatma Hızal, savaş sırasında köylerinin de bölgeye yakın olması sebebiyle büyük sıkıntılar çektiklerini ifade ederek, "Savaşın sonlarına doğru olan bölümü hatırlayabiliyorum. Bir gün 'Atatürk köyünüze gelecek' dediler. Bütün köylüler onu karşılamak için hazırlıklara başladı. Ben de o sıralarda ilkokula gidiyordum. Öğretmenimiz de şiir okumak için beni görevlendirmişti. Birden karşıdan atıyla birlikte köyümüze giriş yaptı. Başında kalpak vardı. Bütün köylüler onu alkışlarla karşıladı. Ben de o sırada öğretmenimizin bana verdiği şiir ezbere Atatürk'e okudum. Şiiri büyük bir dikkatle dinleyen Atatürk daha sonra muhtarlarla birlikte köy muhtarlığına gitti. Kendisine köyde birkaç hayvan kesilerek ikram verildi. Atatürk karşısında şiir okurken çok heyecanlanmıştım" dedi.

7 yaşındayken 90 yıl önce Atatürk'e okuduğu şiiri aynı heyecanla bir kez daha okuyan Fatma Hızal, zaman zaman heyecanlı anlar da yaşadı. Şiirini okuduktan sonra memlekete gençlerin sahip çıkmasını da isteyen Fatma Hızal, vatanın bölünmez bütünlüğü için herkesin elinden geleni yapmasını istedi.

Savaşın gerçek yüzünü çok iyi bildiğini Hızal, "Savaş sırasında bizlerden köyümüzü terk etmemiz istendi. Biz de fakir halimizle evlerimizi bırakıp üzerlerimize birkaç eşya aldıktan sonra burada bulunan bazı araçların arkasına binip Gelibolu İlçesi'ne ait köylere gittik. Orada bir süre yaşadık. Fakir olmamız nedeniyle ekmek alacak paramız yoktu. Mahallede bulunanlar ise bana 'Sen burada bulunan mahalleliyi davul çalarak sahura kaldır. Bizler de sana biraz harçlık veririz' dedi. Ben de bu şekilde davul çaldım. O paralarla ekmek alıp karnımızı doyurduk" dedi. Bu sözleri anlatırken gözyaşlarına engel olamayan Fatma Hızal, "Savaşın ne demek olduğunu burada çok iyi anlayabilirsiniz" dedi.

"BİRLİKTE OYNADIĞIMIZ RUM KIZLARI BİZLERİ KESECEKLERİNİ SÖYLÜYORLARDI"

Aynı köyde oyun oynadıkları Rum kızlarının savaş sırasında "Siz Türkler'i kıtır kıtır keseceğiz" dediklerini de belirten Fatma Hızal, "Rum kızlarıyla çok iyi arkadaştık. Savaşla birlikte onların bize karşı davranışları da değişti. Bir gün yakın arkadaşım olan bir Rum çocuk 'Sizi kıtır kıtır keseceğiz' dedi. Ben de ona 'Biz sizi keseceğiz' dedim. Sabah bir kalktık. Köyde bir tek Rum kalmamış. Herkes köyü terk etmiş. Hepsi kaçmışlar. O günden sonra da Rumlar'dan kimse burada kalmadı. Savaş çok kütü bir şey" dedi.

Büyük Anafarta Köyü'nde tek göz odalı evinde yaşamını sürdüren 97 yaşındaki Fatma Hızal, dinç dimağı ile zaman zaman kendisini ziyaret edenlere savaş sırasında yaşadıklarını anlatmaya devam ediyor.

KESKİN NİŞANCI KADINLAR MÜCADELE VERDİ

Kahramanlık destanının yazıldığı Çanakkale Savaşları'nda Türk kadın savaşçılar Gelibolu Yarımadası'nın her karış toprağında yatan Mehmetçiklerin yanında göğüs göğüse çarpıştı.

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Öğretim Üyesi Prof.Dr. A. Mete Tunçoku, daha önce inceleme fırsatı bulduğu Avustralya ve Yeni Zelanda arşivlerinde bu konuyla ilgili pek çok belgeyle karşılaştığını söyledi.

Özellikle o dönemde askerlerin "Keskin nişancı Türk kadınları", "Türk kadın savaşçıları" konularını anlatan mektup ve günlükleriyle karşılaştığını anlatan Tunçoku, Avustralya Piyade Er J.C. Davies'in annesine yazdığı şu mektupta kahraman Türk kadın savaşçılarından bahsedildiğini anlattı:

"Benim de vurulduğum 18 Mayıs 1915 günü keskin nişancı bir Türk kızı, pusuda çarpışıyordu. Gizlendiği yerden gün boyunca ateş etti ve çok sayıda adamımızı vurdu. Ancak gün batmadan bir Avustralyalı tarafından vurulmasına gene de üzüldüm"

Prof. Dr. Tunçoku, Mısır'da yayınlanan "The Egyptian Gazette" adlı gazetede yer alan ve bir askerin İskenderiye'den ailesine yazdığı mektubunda, Türk kadın savaşçılardan şöyle bahsedildiğini söyledi:

"15 Ağustos 1915 pazar günü savaşa katıldık ve büyük bir tepeyi ele geçirme görevi aldık. Bu arada çok can kaybı verdik. Şarapnel parçaları, makineli tüfek mermileri yanı sıra, pusuda ateş eden keskin nişancı Türk kadın savaşçıların ateşi altında adeta cehennemde ilerlemek gibi bir şeydi bizimkisi. Burada çarpışanların çoğu kadın ve kız. Kendilerini yeşile boyayıp, ağaç ve bodur bitkilerle uyum sağlamış."

Prof. Tunçoku, Yeni Zelanda'dan savaşmak için gelen Otago Birliği'ne mensup bir askerin de savaştan sonra ülkesine döndüğünde, kendisiyle yapılan ses kayıtlı görüşme sırasında, "Bir keskin nişancı Türk savaşçısını yakalamak için operasyon düzenlediklerini, bu nişancıyı ele geçirdiklerinde şaşırıp, kadın olduğunu gördüğünü" söylediğini ifade etti.

BOMBARDIMAN ALTINDA TEK KADIN GAZETECİ

ÇANAKKALE Savaşları'nı izleyen Bulgar gazeteci Wanda Zembrzuska'nın, Çanakkale cephesinde görev yapan tek kadın muhabir olduğu belirtildi.

Yıllardır Osmanlı arşivlerinde Çanakkale Savaşları'nı araştıran Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Ahmet Esenkaya, kayıtlarda Bulgar gazeteci Wanda Zembrzuska'nın Çanakkale cephesinde görev yapan tek kadın gazeteci olarak göründüğünü söyledi. Cepheye Batılı ülkelerden 50'den fazla gazetecinin gelip haber yaptığını belirten Yrd. Doç. Dr. Esenkaya şunları söylerdi:

''Çanakkale cephesi açıldıktan sonra, birinci Cihan Harbi'nin diğer cephelerinde oldukça bir yavaşlama, hatta bekleme süreci başlıyor. Çünkü Çanakkale'de İngilizler kazanırsa, ki ümitleri tamamen o. Hemen İstanbul'u elde edip Mayıs ayında Almanlar'a karşı güçlü bir taarruzla Almanlar'ın işini bitirip, harbi en geç Haziran 1915'de tamamlamayı planlıyorlardı. Fakat Türkler'in hem 18 Mart, hem de sonrasında kara muhaberelerinde kahramanca mücadelesi sonucunda bütün devletler Gelibolu'da ne oluyor diye hiç umulmadık derecede sayısı 50'yi aşkın muhabirler grubunu bölgeye gönderiyordu. Wanda hanım da bunlardan biri. Bulgaristan'ın Otro Gazetesi'nin muhabiri Wanda Zembrzuska, 19 Ağustos 1915'te savaşları takip etmek için Osmanlı Genel Karargahı'ndan izin talep etmiş. O zaman henüz 24 yaşında olan Bulgar gazeteci, Romence, Fransızca, Bulgarca ve Almanca biliyor. Cephedeki ilk haberini ise Otro gazetesine 2 Eylül 1915'te ulaştırmış.''

YERALTINDAKİ ORDU KARARGAHI

Osmanlı arşivlerinden Bulgar gazetecinin 13 günlük serüvenini incelediğini ve 5 haberini bulduğunu belirten Yrd. Doç. Dr. Esenkaya şöyle devam etti:

''Bunların ilkinde, İstanbul'dan çıkıp Tekirdağ'a kadar olan yolculuğundan bahsediyor. Bir torpido botuna bindiklerini belirtiyor ve İstanbul'daki Çanakkale harbinin izlerini çok net biçimde aktarıyor. Tekirdağ'da mola verdiklerinde, cepheye yiyecek götüren deniz araçlarının tamamen bakliyat, kavun ve karpuz yüklü olduğunu gördüğü bilgilerine yer vermiş. Bu bilgiler ise bugün bize her yerden Çanakkale'ye büyük bir destek sağlandığını gösteriyor. Karargah izlenimlerini anlatan bir diğer haberinde ise, karargaha yaklaşırken bir uçak bombardımanı ile karşılaştıklarını, ancak ciddi anlamda bir panik yaşamadıklarından bahsediyor. Bir başka haberinde bir yüzbaşı tarafından götürüldükleri Liman Von Sanders ile karşılaşmasında, 64 yaşındaki komutandan 'ne kadar diri duruyor' diye bahsediyor. Ayrıca 5'inci Ordu karargahının toprak üstünde olmadığını, tamamen zeminde olduğu bilgisini veriyor. Mesela bizde böyle bir bilgi yoktu. Onun anısından öğrendik. Alman Paşa Liman Von Sanders ile yaptığı konuşmaya ilişkin notlarında ise Sanders'in kendisine, 'Cephede tek kadın muhabir olarak görev yapmaktan korkmuyor musunuz' diye sorduğundan bahsediyor. Ayrıca etraftaki iki farklı karargahtan bahsediyor. Birisi Alman, diğerinin ise Türk geleneklerine uygun karargahlar olduğunu söylüyor.''

AMİRAL BATIRAN MUHRİP!

NATO tatbikatı sırasında ABD uçak gemisinden atılan füzelerle yanlışlıkla vurulan TCG Muavenet Muhribi ile Çanakkale kahramanı Muavenet-i Milliye'nin hikâyesi 'belgesel' oldu. Belgesel yapımcısı Savaş Karakaş, yeni çalışmasında aynı ismi taşıyan iki Türk muhribini; "Muavenet"leri anlattı.
Ahmet Saffet idaresindeki Muavenet-Milliye, 12 Mayıs 1915 gecesi Çanakkale Boğazı'nda İngiliz Savaş gemisi H.M.S Goliath'ı 570 askeriyle batırarak destan yazmıştı.
Olayın ardından İngiliz Bahriye Nezareti Birinci Lordu W. Churchill ve Kurmay Başkanı Amiral Lord Fisher, istifa etmişti. İkinci muhrip TCG Muavenet ise, 1 Ekim 1992'deki NATO tatbikatı sırasında ABD'nin "Saratoga"dan atılan füzeyle vurulmuş ve 5 Türk denizcisi ölmüştü.

ZAFER'İN CANLI ŞAHİDİ

7 çocuk 21 torun 3 tane torunun torunu bulunan Tayiş Ediz, 1. Dünya Savaşı'nı gördüğünü ve o yılları yaşadığını belirterek, Kırıkkale Yahşihan mühimmat depolarından mermi ve silahları cepheye taşıdığını, o günlerde çılgın Tayiş lakabını aldığını anlattı.

Savaş döneminde Türk milletinin çok sıkıntı çektiğini anlatan Tayiş Nine, "Bu millet kazandıkları zaferleri kolay kazanmadı. Atatürk bu millete inandı ve Türk milleti dünyaya birlik ve beraberliğin ne olduğunu öğretti" diye konuştu.

Mustafa Kemal Atatürk'ün çektiği sıkıntıyı kimsenin çekmediğini belirten Tayiş Ediz, "Şimdi sıkıntı çektiklerini söyleyenlere ben gülüyorum çünkü Türk milleti sıkıntının ne olduğunu 1. Dünya Savaşı'nda gördü ancak buna rağmen hiç kimseye boyun eğmedi, dilenmedi, imanına ve Türklüğüne güvenerek bu ülkeyi düşmana karşı amansızca savundu" dedi.

Tayiş Nine, "7 sene kıtlık gördük. Şimdiki gençlik ne gördü ki bizler ne sıkıntılar çektik. Atatürk bu vatanı bizlere kazandırmak için elinden geleni yaptı. Atatürk altında bir at ile köy köy gezerek savaşları kazandı. Yeni nesil, topraklarımıza Atatürk gibi sahip çıkmalı. Benim yaşadıklarım ve gördüklerim anlatmakla bitmez" şeklinde konuştu.

Tarihi ulu çınar olan Tayiş nine eşini otuz yıl önce kaybetmiş. Kızı Gülsüm (65) ve damadı Mehmet ile müstakil bir evde beraber yaşayan Tayiş Nine, hayatı boyunca hiç doktora gitmediğini, yemek ayrımı yapmamakla birlikte yoğurt, pekmez, turşu ve sebze yemeklerini tercih ettiğini anlattı.

Hayatı ve yaşamayı çok sevdiğini belirten Tayiş Nine hiç sinirlenmediğini, kendisini ziyarete gelenlerden çok memnun olduğunu ifade etti.

YARALILAR MUAYENE OLMADAN ŞEHİT OLDULAR

Ege Üniversitesi (EÜ) Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü tarafından düzenlenen "Çanakkale Muharebelerinde Sağlık Meseleleri" konulu seminerde konuşan Türk Tarihi Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi Mertcan Akan, savaşta birçok yaralının henüz muayenesine başlanmadan şehit olduğunu söyledi.

EÜ Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü tarafından her hafta çarşamba günleri düzenlenen seminerlere bir yenisi daha eklendi. Türk Tarihi Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi Mertcan Akan tarafından düzenlenen seminerin konusu, Çanakkale Zaferi'nin yaklaşan yıldönümü nedeniyle "Çanakkale Muharebelerinde Sağlık Meseleleri" oldu. Enstitü binasında düzenlenen seminerde, Osmanlı Devleti'nin o yıllardaki durumu, savaşa nasıl girdiği ve Çanakkale Savaşı'nın önemine değinen Akan, savaşa katılan komutanların ve askerlerin ağzından sağlıksız savaş koşullarının aktarıldığı anektodlar sundu.

Cephedeki en büyük sorunun susuzluk olduğunu söyleyen Mertcan Akan, "Cephede ortaya çıkan sağlık sorunları çok büyüktü. Özellikle ishal, sıtma ve iskorbüt gibi hastalıklar nedeniyle birçok asker şehit olmuştur. Cephedeki en büyük sorun ise iki tarafın da suyla çevrili olmasına rağmen susuzluktu. Savaş sırasında gölgede ölçülen sıcaklıklar 84 dereceyi buluyordu. Savaş ortamında susuzluğun ne boyutlara geldiğini tahmin etmek çok güç değildir" dedi.

Ameliyat ve dezenfektasyonun zor koşullarda yapıldığını ifade eden Akan, "Birçok yaralı henüz muayenesine başlamadan şehit olmuştu. Ameliyatlar, yetersiz malzeme ve hijyen eksikliği yüzünden oldukça zor yapılıyordu. Bu nedenle özellikle kemik ameliyatlarından sonra kangren ve gazlı kangren sonuçları artmıştı" diye konuştu.

Savaşın psikolojik etkilerine de değinen Mertcan Akan, "Böyle bir savaş ortamında akıl sağlığını korumak da oldukça zor. Bu yüzden özellikle İngiliz askerler arasında birçok intihar vakası gerçekleşmiştir. Savaşın sonunda 180 bin 436 şehit ve yaralımız vardı. Bunlardan 22 bin 610'u sağlık nedenleriyle yaralanmış ve şehit olmuştu" şeklinde konuştu.

ATATÜRK'ÜN ÇANAKKALE'DE MEDYADA YER ALAN
İLK FOTOĞRAFINA ULAŞILDI
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Ahmet Esenkaya, Atatürk'ün Çanakkale Savaşları sırasında medyada ilk kez yer alan fotoğrafına ulaştığını bildirdi.
Esenkaya, yaptığı açıklamada, ''Çanakkale Savaşları Sırasında Türk Basınında Mustafa Kemal'' adlı araştırmasını tamamladığını söyledi.
Atatürk'ün, dönemin Donanma Mecmuası adlı derginin 27 Ekim 1915 tarihli sayısında, cephede Anafartalar Komutanı olduktan sonra kendisine tahsis edilen bir otomobilin içinde görülen ilk fotoğrafının yer aldığını belirten Esenkaya, ancak fotoğrafın altında ismine yer verilmediğini ifade etti.
Ahmet Esenkaya, 29 Ekim 1915 tarihli dönemin saygın gazetelerinden Tasvir-i Efkar'da da Atatürk'ün bir fotoğrafına yer verildiğini, fotoğrafın altında ise şu ifadelerin bulunduğunu kaydetti:
''Çanakkale Deniz Savaşları'nda olağanüstü yararlılık gösteren, olağanüstü şeref ve şanlı muharebe yapan, boğazları, halifelik makamı olan İstanbul'u kurtaran komutanlarımızdan güçlü, hamiyetli, saygın Albay Mustafa Kemal Beyefendi.''
Esenkaya, bu fotoğrafın yayımlanmasının ardından Enver Paşa'nın son derece kızdığını, gazetenin sahibi Yunus Nadi'ye, milletvekili olduğu için bir şey diyemediğini, ancak bazı gazete görevlilerini hapsettirdiğini ve birkaç gün gazeteyi kapattırdığını anlattı.
Donanma Dergisi'nin ''Şen Satırlar'' adlı 9 Aralık 1915 tarihli sayısında İstanbul'dan Gelibolu Yarımadası'na gelen ayan ve milletvekilleri heyetinin Atatürk ile birlikte çekilmiş 4 fotoğrafının kullanıldığını, ancak Atatürk'ün adından hiç bahsedilmediğini anlatan Esenkaya, şu bilgileri verdi:
''Bu olay, dönemin politik düşüncesini yansıtıyor. Ama konu Harp Mecmuası'na gelince iş değişiyor. Propaganda amaçlı, Enver Paşa'nın emriyle çıkarılmış Harp Mecmuası'nın 1915 yılı aralık ayı sayısında 3'te 1 boyutta 'Anafartalar Kumandanı Miralay Mustafa Kemal' altyazılı temiz bir fotoğraf yayımlanıyor.''
Esenkaya, yine Harp Mecmuası'nın 4'ncü sayısının kapağında, Gelibolu Yarımadası'ndaki Kireçtepe'de gazi askerlerin mermilerle yaptığı anıtın önünde Atatürk'ün yer aldığı fotoğrafın altında ise ''Çanakkale'de Kireçtepe'de büyüklüğüne söz bulunmayan, her an canlarını feda eden o mübarek şehitler yatar'' diye bir ibarenin yer aldığını, Atatürk'ün isminden hiç bahsedilmediğini söyledi.
Bu çalışmasıyla ilk kez Mustafa Kemal Atatürk'ün medyadaki görünümünü ve şöhretini ortaya koyduğuna işaret eden Esenkaya, Enver Paşa'ya rağmen Atatürk'ün Çanakkale'de yakaladığı şöhrete ve medyada yer almasına kimsenin engel olamadığını sözlerine ekledi.

Anzakların torunları, Dünya tarihinin en önemli olaylarından biri olarak tarihteki yerini alan Çanakkale Savaşı'nın 91. yıldönümünde, savaşta yaşamını yitirenlere saygılarını sunmak üzere her yıl Gelibolu'da buluşuyor ...
Ağustos 1914... Osmanlılar Balkan felaketinin yıkıntılarını onarmaya çalışırken Berlin, Londra ve Paris’te milyonlar coşku içinde cepheye koşuyordu. Savaşın en geç Noel’e kadar biteceğinden kuşku duyan çok azdı. Ne var ki erken bir zafer umudu sonbahar yağmurlarıyla birlikte, İsviçre sınırından Manş Denizi’ne kadar uzanan siperlere gömülüp kaldı.
Bu durum savaşın müttefik liderlerini görüş ayrılığına sürükledi: “Avrupacılar” diye adlandırılan birinci grup bütün kaynakların batı cephesine aktarılmasını, her ne pahasına olursa olsun siperlerin yarılarak geçilmesini savunurken, diğer grup ise doğudan dolaşılmasından yanaydı. Marmara Boğazları aşılırsa Osmanlılar savaştan çekilir, Rusya’ya destek götürülebilir ve bu sayede Almanya geniş cephelerde sıkıştırılabilirdi.
Akdeniz’den gelecek bir saldırı Osmanlıların beklemediği bir şey değildi. Savaş bulutları toplanırken Rusların İstanbul yakınlarına bir çıkarma planladıkları biliniyordu. Keza İngilizler ve Ruslar 1914 yazında Osmanlıların bütün yaklaşma girişimlerini geri çevirmişlerdi. 3 Kasım 1914’te Çanakkale’ye yapılan bombardıman ise güneyden gelmekte olan yeni tehlike için ek bir uyarı oldu. 1915 başlarında Mısır ve Yunanistan’dan gelen istihbaratlar ile müttefik gemilerinin Akdeniz’deki faaliyetleri, çatışmanın yaklaştığını haber verdi. Büyük kapışma için tarihi sahne hazırlanırken, yeniden yapılandırılan Türk ordusunun yarısını oluşturan 21 tümen Trakya ve Boğazlar’da toplanmaktaydı.
Çanakkale’nin ilk raundu Şubat 1915’te başladı. İngilizler kıyı tabyalarını yıkmak için 18 Mart’a kadar yedi büyük bombardıman yaptılar. Mart’ın ilk haftasında da kıyıya birkaç akın yaparak Seddülbahir’deki topları yok etmeye çalıştılar. Ölüm bu topraklara dönmüştü ve tıpkı batı cephesinde olduğu gibi burada da askerlerin çoğu düşmanını hiç görmeden son nefesini verecekti. I. Dünya Savaşı’nda muharebe alanlarının hâkimiyeti topçunun eline geçmişti. Yüzbinlerce asker son anlarında sadece yaklaşan top mermisinin ıslığını duydu.
Kastamonulu çiftçiler ve İstanbullu yedek subayların Cardiffli kömür işçileri, İskoç yaylacıları ve Avustralyalı koyun çobanlarını yöneten mağrur İngiliz subayları ile karada karşı karşıya gelmelerinden önce müttefiklerin Çanakkale’yi denizden geçme umutlarının tükenmesi gerekiyordu. Bu olay 18 Mart günü meydana geldi. Türk topçusunun engelleme ateşi nedeniyle İngiliz mayın tarama filosunun faaliyet gösterememesi ve Nusrat mayın gemisinin son gece döktüğü ek mayınlar, müttefik gemi kayıplarının kabul edilemez seviyeye çıkmasına neden olmuştu. Nusrat’ın komutanı Yüzbaşı Hakkı Bey iki gün önce kalp krizi geçirmesine rağmen göreve çıkmış ve mayınları döktükten sonra dönerken ölmüştü. Çanakkale’de savaşanlar için iki yıl önceki Balkan felaketinin acısı henüz çok tazeydi. Bu durum, müttefiklerin Çanakkale’yi geçmeleri halinde meydana gelecek daha büyük felaketleri önlemek için onları büyük fedakârlıklara hazır hale getirmişti.
Neticede İngiliz donanmasının iradesi kırılmış oldu. Churchill bu olayı şöyle değerlendirmişti: “Milletlerin servetleri akıp giderken ve milyonlarca insan cephelerde ölürken, denizlerde dört–beş bin savaş gemisi dolaşırken, Nusrat gemisinin gizlice döktüğü bu yirmi demir kap harbin devamı ve dünyanın geleceği bakımından bütün diğer gayretlerden daha kesin sonuçlu oldu.” İngilizler 18 Mart’tan sonra pes edip çekilmediler. Gelibolu Yarımadası’nı ele geçirip planlarını sürdürme ısrarı içerisindeydiler. Bunun için İngiltere’den getirdikleri tümenleri Mısır’da toplanmakta olan Avustralya ve Yeni Zelanda birlikleri ile takviye edip 15 tümenlik bir güç yığdılar. Bunların hepsi Türk tümenlerinden daha çok askere sahipti ve daha iyi donatılmıştı. Ayrıca iki Fransız tümeni, İngiliz ve Fransız denizaşırı imparatorluklarından gelen Hintli ve Senegalliler ve hatta bir Yahudi mekkare (katır) taburu müttefik ordusunu tamamlıyor, Türk ordusunu destekleyen birkaç yüz Alman subay ve teknisyen ise bu muharebeleri adeta I. Dünya Savaşı’nın mikrokozmosu haline getiriyordu.
Çanakkale SAvaşı'ndan belgelerle esir ifadeleri...
"Uzak memleketin toprakları üstünde kanlarını döken kahramanlar: Burada dost bir vatanın toprağındasınız.
Huzur ve sükun içinde uyuyunuz. Sizler Mehmetçiklerle yan yana koyun koyunasınız. Uzak diyarlardan evlatlarını harbe gönderen analar, gözyaşlarınızı dindiriniz. Evlatlarınız bizim bağrımızdadır. Huzur içindedirler ve huzur içinde uyuyacaklardır. Bu toprakta canlarını verdikten sonra artık bizim evlatlarımız olmuşlardır..." Ulu Önder Atatürk’ün böyle seslendiği yabancı askerlerin 90 yıl önceki ifadeleri Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca yayınlanan "Destan ve Abide: Çanakkale" adlı eserinde yayınlandı. Bugüne kadar yayınlanmamış belge ve fotoğrafların da yer aldığı eser, Çanakkale destanında mertliği, cesareti ve centilmenliği gözler önüne seriyor Eserin "Belgelerle Esir İfadeleri" adlı bölümü ise ilgi çekici öğeler taşıyor. Çanakkale Savaşı’nının bazı esirlerinin ifadeleri şöyle:
-Yüzbaşı A.J.Dawes (Gurkha Rifles): ...Almanlara esir olmaktansa Türklere esir olmak daha iyidir. Çünkü, Mısır’da Mısır ordusunda ifa-yi hizmet ettiğim zaman pek çok Türk zabitan ve ahalisi ile temasta bulunduğum cihetle iyi bir surette malumat sahibiyim.
Binaenaleyh zaten pederim de aynı fikirde bulunduğu cihetle beni Türklere ısındıracak surette nasayihde bulunmuştur. Ve hakikaten vurulduktan sonra bana ettikleri hüsn-i muameleden fevk-al-hadd müteessir ve mütehassısım. Bana ilk kelime-i uhuvveti sarf zabit iki gün sonra vurulmuş ve benim bulunduğum hastaneye sevk edilmiş olduğundan orada gördüm ve gayet iyi surette seviştik.
-Muhammed Kamara (Memleketi bilinmiyor-Müslüman asker):... Türkler pek güzel müdafaa etmiş olmasa idiler şimdiye kadar Fransız-İngilizler İstanbul’a gireceklerdi. Son yağmurlarda bütün siperler dolmuştu.
Herkes ayakta durmaya mecbur kalmıştı. Yatmak mümkün değildi. Bu hal 2 gün devam etti. Bundan böyle ben burada yaşayacağım. Zevcem ise orada ne yaparsa yapsın...
"TÜRKLER TARAFINDAN KURTARILDIM"
-Yüzbaşı Liuetenant S.T.W.Goodwin (Avustralya Emperyal Forsu):
...Asker çekildiği gün sabahleyin uçuyordum. Makineme arız olan sakatlıktan dolayı denize indim. Canımı kurtarmak için sahile doğru yüzmeye başladım. Pek ziyade yorulmuş bir halde iken Türkler tarafından kurtarıldım.
-Mülazım-ı Sani William George Stewart Fawkes: ...Kendime geldiğim zaman semada yıldızlar parlıyordu. Beni ölü zanneden Türkler kafama vücuduma tüfeklerini koymaya başladılar. Biraz kıpırdasam mucib-i helakım olacaktı. Yine kendimden geçmişim. Tekrar kendime geldiğim zaman zabt etmeye çalıştığım Türk siperinin içinde ve etrafımda şefik ve rahim yüzlü Türk evlatlarını gördüm. Bana su, yiyecek verdiler ve omuzlarında taşıyarak müdavat-ı evveliye mevkiine getirdiler. Bu ulvi cenabane muamelenin ve bundan buraya gelinceye kadar gördüğüm muamele-i insani-yetkaranenin hakikaten medyun-ı şükranıyom. Bunu burada söylediğim gibi vatanıma dönmek nasib olursa orada da bi-muhaba söyleyeceğime namusumla temin eylerim.
-Perrin Louis (Tunus): ... Benim hissiyatım daha fazla kuvvetler gelip daha fazla fedakarane hareket edilirse bu sene Boğaz’ı açabilirler. Hiçbir şikayetim yoktur. Yalnız şarabımız noksandır. Bana gayet güzel bakıldı.
BİR ESİR MEKTUBU...
Belgelerin içerisinde yer alan ve John Styl adlı askerin 21 Ağustos 1915’te kaleme aldığı ve gazetelerde yayınlanmak üzere ülkesindeki basın müdürlüğüne gönderdiği mektup da savaş ortamında yaşanan olanaksızlıklara rağmen yabancı askerlere gösterilen iyi muameleyi gözler önüne seriyor. Styl’in mektubundan bazı satırlar şöyle:
Bu ayın dokuzundan beri burada esir-i harp olarak bulunuyorum. Ben Şark Lokşir Alayı’nın 6. Taburu’nda idim.
...Gerek ben ve arkadaşlarım her hal ve hususta Türk zabitanının ahsen-i manasıyla birer centilmen olduklarını burada beyana fırsat yab olduğumdan dolayı cidden bahtiyarım. Türk zabitanından daha hoş rüfekayı seyahatle beraber bulunmak istemem. Nöbetçi neferinden tutunuz da zabitana kadar hepsi hakkımızda nezaket-i tamme ibraz eylediler.
...Yemek ve buna mümasil hususattaki muamelelerine gelince her ne kadar bittabi Türk yemekleri bizimkilere benzememekle beraber pek mebzul surette verilmektedir ki aynı zamanda pek temiz ve lezzetlidir.
Yedi pencereli odamız büyük ve bir nezaret-i kamileye sahiptir. Odamız her gün süpürülüp yıkanmaktadır. Yataklarımız şikayeti mecbur olmayacak derecede rahat ve üzerimizde fanile örtüler de pek iyidir.
...Fi-l hakika cümlemiz hüsn-i muamele görmekteyiz. Birçok kereler  üsera refiklerim ve zabitan ile görüştüm. Cümlesi hüsn-i muameleden dolayı beyan-ı memnuniyet eylemektedir.

 

 

BURASI ÇANAKKA